Ekki er allt sem sýnist

Frá árinu 2012 hef ég starfað í leikskólum hér á landi. Þessi ár hafa veitt mér óteljandi tækifæri til að kynnast börnum, fjölskyldum og samstarfsfólki sem hefur auðgað líf mitt og opnað hjarta mitt fyrir nýjum sjónarhornum. Ég hef hitt stórkostlegt fólk sem kann að meta fjölbreytileikann og fagnar því sem ólíkt er. Samt verður ekki hjá því komist að minnast á að á hverjum vinnustað er alltaf smár hópur sem gerir aðstæður erfiðari ‒ einkum fyrir erlenda kennara.

1. Endurtekin mynstur

Á meira en tíu árum í ólíkum leikskólum hef ég orðið vitni að mynstrum sem birtast aftur og aftur. Sumir kollegar vinna með opnum huga og hjarta, en aðrir reisa ósýnilega múra, eins konar tortryggni gagnvart þeim sem bera með sér menntun og menningu annars staðar frá. Þó að slíkt sé aldrei meirihlutinn, nægir lítill hópur til að lita andrúmsloft heillar deildar.

Það er sérkennilegt að í leikskólum er börnum kennt að sýna samkennd og hlýju, en stundum er samstarfsfólki mætt með kulda og fjarlægð. Ég er ekki einn um þessa reynslu ‒ fjöldi erlendra kennara hefur sagt mér frá svipuðum sögum.

2. Smáforysta og valdakerfi

Annað sem endurtekur sig er smáforystan ‒ þessi sífelldi agi smáatriðanna sem á að stjórna hverri hreyfingu. Leikskólastarf ætti að byggjast á trausti, sköpun og faglegu sjálfstæði, en of víða ríkir stjórnsemi sem gerir kennurum lífið þyngra. Hún dregur úr frumkvæði, dregur úr gleði og lætur menn finna fyrir stöðugri eftirlitsaugum. Jafnvel þegar deildarstjóri er til staðar, heldur áfram eins konar „hulið einelti“ frá þeim sem hafa setið lengi í sætunum sínum. Þeir verja gömlu venjurnar sínar með ósýnilegu valdi sem bitnar einna helst á erlendum kennurum eða þeim sem koma með ný sjónarmið.

3. Þversögn menntunarinnar

Því næst blasir við sú stofnanalega þversögn sem gerir hlutina enn flóknari. Þrátt fyrir áratuga reynslu í starfi og tvö meistarapróf í lögfræði, segir kerfi leikskólakennara að sá sem ekki hefur lokið hinu hefðbundna námsferli verði að stunda fimm ára nám frá upphafi til enda.

Það er vissulega mögulegt að fá hluta námsins metinn, en aðeins eftir að hafa skráð sig í námið, og aldrei með raunverulega einstaklingsmiðaðri áætlun. Í reynd er því lítill gaumur gefinn að þeirri menntun og reynslu sem aflað hefur verið erlendis, og þannig er mörgum hæfum kennurum haldið utan við fulla þátttöku.

Nauðsynleg umhugsun

Ég rita þetta ekki til að kvarta, heldur til að vekja hugleiðingu. Ef Ísland ætlar að vaxa áfram sem fjölmenningarsamfélag, þarf það ekki aðeins að laða að erlent vinnuafl, heldur líka að virða gildi þess og forðast þær aðstæður sem gera dvölina þyngri. 

Börnin eru þau fyrstu sem hagnast á fjölbreyttari reynslu og sjónarhornum. Því ætti kerfið að auðvelda erlendum kennurum að leggja sitt af mörkum, með trausti, samvinnu og raunverulegri viðurkenningu.

---

Að lokum má minnast á orð Halldórs Laxness

„Það er alltaf auðveldara að byggja múra en að rækta garð. En þjóð sem kýs múrana yfir garðinn, elur ekki aðeins tortryggni ‒ hún vanrækir einnig blómin sem áttu að springa út í börnum hennar.“

Höfundur er skáld, rithöfundur og þýðandi.