And­lega upp­sögnin: „Þetta er ekki sonur minn sko…“

Til samanburðar teljast óvirkir á vinnumarkaði 17-19% en það eru þeir sem mæta til vinnu, en reyna að komast upp með að gera sem minnst og láta sig síðan hverfa á slaginu.

Tölurnar sem Jón er að vísa í eru niðurstöður rannsóknar Maskínu á vinnumarkaði, en síðustu tólf árin hefur Maskína, áður MMR, mælt virkni starfandi fólks á vinnumarkaði. 

Til viðbótar hefur Dale Carnegie rýnt í þróunina erlendis frá og þá sérstaklega meðal annars hvað ráðgjafafyrirtækið McKinsey telur mikilvægt að vinnustaðir horfi til í mannauðsmálum næstu missera.

Á vinnustofunni bentum við á fjögur atriði sem við mælum með að vinnustaðir horfi sérstaklega til á þessu ári. 

Þar á meðal andlegu uppsögnina því hún er að gefa okkur vísbendingu um að það vinnuumhverfi sem hér ríkir sé ekki að henta þeim kynslóðum sem eru að koma inn á vinnumarkaðinn.“

Hvað er andleg uppsögn?

Þetta er í fjórða annað sinn sem Mannauður leitar til Dale Carnegie eftir umræðum um áherslur að fylgjast með á komandi ári. Vinnustofa um sama málefni verður opin öllum næstkomandi þriðjudag 28.janúar en hún hefst klukkan 09.00, sjá hér.

En hvað er andleg uppsögn og hvað er átt við með því að fólk segi upp andlega en hætti ekki í vinnunni?

Í stuttu máli felur andleg uppsögn það í sér að viðkomandi starfsmaður er í raun búinn að segja upp í huganum, mætir til vinnu en er þó eins og ,,fjarverandi“ í vinnunni.

Því skuldbindingin og helgunin sem allir vinnustaðir sækjast eftir hjá sínu starfsfólki, er hreinlega ekki til staðar.

Jón segir nokkur atriði einkennandi fyrir þennan hóp starfsfólks. Meðal annars að:

• Gera eins lítið og maður kemst upp með
• Mæta og sinna lágmarksskyldum
• Nýta allan rétt, sbr. veikindadaga og svo framvegis
• Sýna almennt litla virkni í starfi

„Sumir rugla andlegu uppsögninni við stóru uppsögninni, eða The Great Resignation sem varð áberandi á heimsvísu í kjölfar Covid. Andlega uppsögnin er annað fyrirbæri, skilgreint á ensku sem The Quiet Quitting og hún er mest áberandi hjá yngri kynslóðum; Z-kynslóðinni og að hluta til Millenium kynslóðinni,“ segir Jón en til skýringar á því hvaða aldurshópar tilheyra henni er gott að hafa til hliðsjónar yfirlit yfir þær fjórar kynslóðir sem nú eru starfandi á vinnumarkaði:

• Baby Boomers er fólk sem fætt er á tímabilinu 1946-1964.
• Kynslóð X er fólk fætt tímabilið 1965 til 1979.
• Millenium er aldamótakynslóðin, fædd 1980 til ársins 1994.
• Z kynslóðin er fólk fætt 1995 til 2012.

En hvernig lítur vinnumarkaðurinn þá út ef margir hafa í raun sagt upp störfum sínum andlega, reyna að gera sem minnst en hætta ekki?

Jú, samkvæmt niðurstöðum rannsókna Maskínu, lítur vinnumarkaðurinn þá svona út miðað við virknimælingar:

„Þetta er ekki sonur minn sko…“

Jón segir ýmsar skýringar á því hvers vegna andlega uppsögnin er að sýna sig svona áberandi á vinnumarkaði um allan heim.

„Forgangsröðun og gildi fólks einfaldlega breyttist í kjölfar Covid. Nú er fólk meira að huga að sjálfum sér og sinni heilsu frekar en að hugsa um vinnuveitandann eða starfið. Þetta á sérstaklega við yngri kynslóðir sem sjá enga ástæðu til þess að vinna baki brotnu fyrir einhverja kapítalista út í bæ.“

Fleira telst þó til.

„Til dæmis minnkað félagslega færnin í Covid og hræðslan við kulnun hefur aukist mjög. Sem dæmi má benda á tölur frá VIRK sem sýna að um 58% fólks sem leitar til þeirra telur sig vera í kulnun. En þegar betur er að gáð, er hlutfallið 6,1% samkvæmt greiningu VIRK. Hvers vegna? Jú, fólk er einfaldlega að greina sjálft sig með kulnun langt umfram það sem í raun er.“

Auðvitað spila líka inn í niðurstöður um virkni atriði eins og að upplifa að laun séu ekki sanngjörn eða hvort fólk upplifir að það fái tækifæri til að læra og vaxa í starfi.

„Mælingar sýna líka að skortur á væntumþykju skiptir miklu máli, sérstaklega hjá unga fólkinu. Því það einfaldlega vill upplifa ákveðna foreldravæntumþykju frá yfirmanni sínum rétt eins og það finnur heima hjá sér; Að vinnustaðurinn sýni það í verki að það skipti máli hvernig þeim er að vegna og hvernig þeim líður og svo framvegis,“ segir Jón og bætir við:

Og þú getur rétt ímyndað þér hvernig þetta kemur þá við stjórnendur, sem enn eru um og yfir fimmtugt. 

Sá hópur myndi einfaldlega segja: 

Þetta er ekki sonur minn sko….. 

Hann er bara starfsmaður hérna.“

Jón segir þó mikilvægt að vinnustaðir taki þessum vísbendingum mjög alvarlega. Því samkvæmt McKinsey sé beinn kostnaður andlegu uppsagnarinnar hjá 500 stærstu fyrirtækjunum í Bandaríkjunum um 40 milljarðar króna á ári. Afleiðingar andlegu uppsagnarinnar séu almennt minni framleiðni og framlegð, minni nýsköpun, neikvæð áhrif á teymisvinnu og neikvæð áhrif á vinnustaðamenningu.

Á vinnustofunni á þriðjudag verður farið yfir ýmsar aðgerðir sem stjórnendur geta farið í til að sporna gegn þessari þróun.

Og að sama skapi farið yfir þau atriði sem jafnvel geta gert hlutina verri.

„Oft detta stjórnendur í þá gryfju að fara þá bara að gera meira af því sem þeir voru áður að gera en átta sig ekki á því að þannig verður staðan bara verri. Sem dæmi má nefna endalausa tölvupósta, fullt af fundum, of mikil upplýsingagjöf, micro-managment taktar og fleira í þeim dúr,“ segir Jón og bætir við:

Sem svo sem eðlilegt er því sú kynslóð sem enn er ríkjandi sem stjórnendur er með allt annað viðhorf til vinnunnar í samanburði við Z-kynslóðina sem einfaldlega virðist ekki ætla að una við þetta vinnuumhverfi eða þá vinnustaðamenningu sem við höfum verið að búa til hingað til.“

Jón segir líka gott að setja hlutina í samhengi. Ekki sé að undra þótt yngri kynslóðir líti öðruvísi augum á hlutina. Fleira en tæknin eða samfélagsmiðlar komi þar til.

„Það er ákveðinn aldurshópur sem fór í gegnum það í menntaskóla að sitja eina önn í skólanum en klára restina af stúdentsnáminu við eldhúsborðið heima hjá sér. Því Covid tók nokkur ár og auðvitað hefur það líka haft áhrif á félagslega færni fólks að vera einangrað í langan tíma eins og þá var.“

Þá segir Jón oft gott að bera saman ný trend við þróun og breytingar sem við höfum þegar lært af.

„Það varð ákveðið hrun á virkni starfsfólks í kjölfar bankahruns. Oft er vísað til þess tímabils sem skjaldbökuáhrifin eða The Turele Effect. Munurinn á því tímabili og nú er samt sú að í kjölfar bankahruns var fólk að mælast með minni virkni í starfi en áður því það þorði ekki að hætta í vinnunni af ótta við atvinnuleysi.“

Nú sé staðan hins vegar sú að virknin er að mælast svo ólíkt á milli kynslóða og það sé alltaf vísbending um að eitthvað sé að gerast.

Við þurfum mögulega að horfast í augu við að það er eitthvað við vinnustaðamenninguna eins og hún er í dag, sem hentar betur eldri kynslóðum en þeim yngri.“