Íslenska kerfið framleiðir afbrotamenn Ágústa Ágústsdóttir skrifar 4. nóvember 2024 13:01 Að refsa einstaklingi fyrir alvarleg afbrot með fangelsisvist, er eitthvað sem flestir geta verið sammála um að sé nauðsynlegt. Fæstir átta sig hins vegar á hve frelsissviptingin ein og sér hefur gríðarleg áhrif á einstakling sem dæmdur hefur verið til vistar í fangelsi og ef betrunarúrræðin eru ekki til staðar er næsta öruggt að sá einstaklingur er lýkur afplánun, kemur út í samfélagið aftur í verra ástandi en hann var í þegar afplánun hófst. Stundum held ég að þessi hópur samfélags okkar sé álitinn hin skítugu börn Evu sem flestir vita af en enginn vill af þeim vita. Eins og að vandamálin hverfi um leið og kveðinn er upp dómur. Allir þeir einstaklingar sem fá á sig dóma eru synir, dætur, bræður, systur og barnabörn einhverra. Að afplána dóm hefur ekki bara gríðarleg áhrif á fangann heldur líka hans nánustu aðstandendur sem ég tel vera algjörlega týndan hóp innan kerfisins. Kerfis sem fyrir löngu er molnað í sundur. Kerfi sem nær ekki að eiga samskipti. Kerfi sem þarf að taka alvarlega til í og snýst hreinlega um líf eða dauða fólksins okkar. Hér ætla ég þó ekki að hafa skoðun á lengd fangelsisdóma fyrir utan að sorglega illa er tekið á að mínu mati, alvarlegum ofbeldis- barnaníðings- og nauðgunarmálum innan dómskerfisins. Það er annað og mikilvægt umfjöllunarefni. Mitt umfjöllunarefni hér er hvað tekur við þegar dómur fellur og fangelsisvist blasir við. Þrátt fyrir miklar og erfiðar tilfinningar í kringum afbrotamál þurfum við samt sem áður að spyrja okkur þeirrar grundvallarspurningar hvort einstaklingur innan fangelsisveggja eigi ekki rétt á betrun því hvort sem okkur líkar það betur eða verr þá munu þessir einstaklingar koma aftur út í samfélagið okkar eftir afplánun. Hvert eiga þeir þá að fara og hvað tekur við? Meðferðar- og betrunarúrræði innan kerfisins eru til mikillar skammar fyrir það velferðarsamfélag sem við kennum okkur við sem ein ríkasta þjóð heims. Fangelsin eru yfirfull, að stórum hluta úrelt og húsakostur óboðlegur. Eins og komið hefur fram í viðtölum við sérfræðinga innan kerfisins er t.d. ekki hægt að aðskilja unga óharðnaða fanga frá þeim eldri og harðsvíruðustu. Hvaða útkomu gefur það okkur? Meðferðarúrræðin eru í skötulíki þegar kemur að vímuefnamisnotkun. Afbrotamenn sem glíma við alvarleg geðheilsuvandamál eru settir innan um aðra almenna fanga í stað sérúrræða fyrir slíkan hóp. Farið hefur framhjá fæstum umfjöllunin um Stuðla og það neyðarástand sem ríkir þar í málefnum ungra afbrotamanna undir lögaldri þar sem öllum einstaklingum er blandað saman án tillits til geð- og fíkniefnavanda sem og alvarleika afbrota og ástands einstaklings. Eftir áralanga herferð ríkisins um landið í lokunum og niðurbroti á meðferðarúrræðum barna stöndum við eftir með ekki bara færri hæfa og reynslumikla einstaklinga með þekkingu sem tapast í burtu, heldur einnig með of fáa hæfa starfsmenn sem eru að bugast undan því gríðarlega óvinveitta og hættulega umhverfi sem þeim er boðið upp á í starfi. Hvar halda menn að börnin þarna endi eftir að lögaldri er náð? Líkurnar á betrun og betra lífi hafa að minnsta kosti minnkað verulega við núverandi aðstæður. Þá er algjörlega óhæft að kerfið geti ekki brugðist við gagnvart einstaklingum sem taldir eru sérstaklega hættulegir umhverfi sínu og þeir vistaðir í úrræði sem ynni með slíkt, í þeim eina tilgangi að vernda aðra (oft á tíðum nána fjölskyldumeðlimi). Sem dæmi nefni ég manndrápstilraunina á Vopnafirði nýlega en þar brást flest allt sem hægt er að nefna og lögreglan þar á meðal. Eftir ítrekaðar tilkynningar fyrrum sambýliskonu mannsins til lögreglu vegna hótana í hennar garð (m.a. skjáskot) ræðst hann á endanum á hana á heimili hennar að viðstöddum tveim ungum börnum og reynir að nauðga henni. Hún kærir hann strax til lögreglu og farið er fram á nálgunarbann. Manninum er sleppt lausum eftir skýrslutöku. Tveim dögum síðar er nálgunarbannsbeiðninni hafnað þar sem málið er ekki talið nægilega alvarlegt. Örfáum KLUKKUTÍMUM síðar ræðst hann aftur á hana í þeim tilgangi að myrða hana með því að reka hana í gegn með járnkarli og reynir svo að kyrkja hana í kjölfarið. Sólarhring síðar er manninum sleppt og málið talið upplýst. Sólarhring seinna er svo allt í einu ákveðið að kalla manninn inn aftur og þá settur í gæsluvarðhald. Þó taldi lögregla ástæða til að svipta hann byssuleyfi og fjarlægja öll skotvopn í hans eigu vegna annara mála fyrir þessa atburðarás. Eftir situr heil fjölskylda í sárum sem mun seint eða aldrei ná sér að fullu. Við þurfum að hafa í huga að keðjuverkunaráhrif slíks kerfis er við búum við í dag er gríðarleg og margföldunaráhrifin mikil, sem hefur áhrif inn í t.d. heilbrigðiskerfið og margfaldar að mínu mati það álag sem annars væri ef fjárfest væri með raunverulegum áhuga í betrunarumhverfi þjóðarinnar. Því þetta er einmitt fjárfesting til lengri tíma sem myndi launa samfélaginu með virkari og heilli einstaklingum sem hluta af okkar samfélagi og þeim veikari yrði fundinn staður til verndar sjálfum sér og öðrum. Meðferðar- og betrunarúrræði eru risastór hluti af grunni lýðheilsu þjóðarinnar og það er sorglegt að horfa upp á ríkisstjórn sem er meira tilbúin að sóa skattpeningum okkar í vanhugsuð loftlagsverkefni heldur en að fjárfesta beint í fólkinu okkar. Höfundur skipar 3. sæti á lista Miðflokksins í Norðausturkjördæmi fyrir komandi alþingiskosningar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ágústa Ágústsdóttir Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Miðflokkurinn Mest lesið Hefur ítrekað hótað okkur áður Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Halldór 02.08.2025 Halldór Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson Skoðun Bandaríkin voru alltaf vondi kallinn Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier Skoðun Fólkið í flokknum Helgi Áss Grétarsson Skoðun Kæfandi klámhögg sveitarstjóra Jón Trausti Reynisson Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun Landsvirkjun hafin yfir lög Björg Eva Erlendsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hefur ítrekað hótað okkur áður Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson skrifar Skoðun Bandaríkin voru alltaf vondi kallinn Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Erum við á leiðinni í hnífavesti? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier skrifar Skoðun Kæfandi klámhögg sveitarstjóra Jón Trausti Reynisson skrifar Skoðun Klár fyrir Verslunarmannahelgina? Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Vegið að börnum í pólitískri aðför að ferðaþjónustunni skrifar Skoðun Hið tæra illa Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Ferðamannaiðnaður? Nei, ferðaþjónusta! Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Hæðarveiki og lyf Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Landsvirkjun hafin yfir lög Björg Eva Erlendsdóttir skrifar Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson skrifar Skoðun Þau eru framtíðin – en fá ekki að njóta nútímans Sigurður Kári skrifar Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna þegir kristin, vestræn menning? Ómar Torfason skrifar Skoðun Trump les tölvupóstinn þinn Mörður Áslaugarson skrifar Skoðun „Já, hvað með bara að skjóta hann!“ Þórhildur Hjaltadóttir skrifar Skoðun Heimar sem þurfa nýja umræðu! Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sársauki annarra og samúðarþreyta Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar Skoðun Alþjóðalög eða lögleysa? Urður Hákonardóttir skrifar Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar Skoðun GPT‑5 kemur í ágúst – áskoranir og tækifæri fyrir Ísland Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Við tölum um vöxt — en gleymum því sem vex Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson skrifar Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Ein af hverjum fjórum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Sjá meira
Að refsa einstaklingi fyrir alvarleg afbrot með fangelsisvist, er eitthvað sem flestir geta verið sammála um að sé nauðsynlegt. Fæstir átta sig hins vegar á hve frelsissviptingin ein og sér hefur gríðarleg áhrif á einstakling sem dæmdur hefur verið til vistar í fangelsi og ef betrunarúrræðin eru ekki til staðar er næsta öruggt að sá einstaklingur er lýkur afplánun, kemur út í samfélagið aftur í verra ástandi en hann var í þegar afplánun hófst. Stundum held ég að þessi hópur samfélags okkar sé álitinn hin skítugu börn Evu sem flestir vita af en enginn vill af þeim vita. Eins og að vandamálin hverfi um leið og kveðinn er upp dómur. Allir þeir einstaklingar sem fá á sig dóma eru synir, dætur, bræður, systur og barnabörn einhverra. Að afplána dóm hefur ekki bara gríðarleg áhrif á fangann heldur líka hans nánustu aðstandendur sem ég tel vera algjörlega týndan hóp innan kerfisins. Kerfis sem fyrir löngu er molnað í sundur. Kerfi sem nær ekki að eiga samskipti. Kerfi sem þarf að taka alvarlega til í og snýst hreinlega um líf eða dauða fólksins okkar. Hér ætla ég þó ekki að hafa skoðun á lengd fangelsisdóma fyrir utan að sorglega illa er tekið á að mínu mati, alvarlegum ofbeldis- barnaníðings- og nauðgunarmálum innan dómskerfisins. Það er annað og mikilvægt umfjöllunarefni. Mitt umfjöllunarefni hér er hvað tekur við þegar dómur fellur og fangelsisvist blasir við. Þrátt fyrir miklar og erfiðar tilfinningar í kringum afbrotamál þurfum við samt sem áður að spyrja okkur þeirrar grundvallarspurningar hvort einstaklingur innan fangelsisveggja eigi ekki rétt á betrun því hvort sem okkur líkar það betur eða verr þá munu þessir einstaklingar koma aftur út í samfélagið okkar eftir afplánun. Hvert eiga þeir þá að fara og hvað tekur við? Meðferðar- og betrunarúrræði innan kerfisins eru til mikillar skammar fyrir það velferðarsamfélag sem við kennum okkur við sem ein ríkasta þjóð heims. Fangelsin eru yfirfull, að stórum hluta úrelt og húsakostur óboðlegur. Eins og komið hefur fram í viðtölum við sérfræðinga innan kerfisins er t.d. ekki hægt að aðskilja unga óharðnaða fanga frá þeim eldri og harðsvíruðustu. Hvaða útkomu gefur það okkur? Meðferðarúrræðin eru í skötulíki þegar kemur að vímuefnamisnotkun. Afbrotamenn sem glíma við alvarleg geðheilsuvandamál eru settir innan um aðra almenna fanga í stað sérúrræða fyrir slíkan hóp. Farið hefur framhjá fæstum umfjöllunin um Stuðla og það neyðarástand sem ríkir þar í málefnum ungra afbrotamanna undir lögaldri þar sem öllum einstaklingum er blandað saman án tillits til geð- og fíkniefnavanda sem og alvarleika afbrota og ástands einstaklings. Eftir áralanga herferð ríkisins um landið í lokunum og niðurbroti á meðferðarúrræðum barna stöndum við eftir með ekki bara færri hæfa og reynslumikla einstaklinga með þekkingu sem tapast í burtu, heldur einnig með of fáa hæfa starfsmenn sem eru að bugast undan því gríðarlega óvinveitta og hættulega umhverfi sem þeim er boðið upp á í starfi. Hvar halda menn að börnin þarna endi eftir að lögaldri er náð? Líkurnar á betrun og betra lífi hafa að minnsta kosti minnkað verulega við núverandi aðstæður. Þá er algjörlega óhæft að kerfið geti ekki brugðist við gagnvart einstaklingum sem taldir eru sérstaklega hættulegir umhverfi sínu og þeir vistaðir í úrræði sem ynni með slíkt, í þeim eina tilgangi að vernda aðra (oft á tíðum nána fjölskyldumeðlimi). Sem dæmi nefni ég manndrápstilraunina á Vopnafirði nýlega en þar brást flest allt sem hægt er að nefna og lögreglan þar á meðal. Eftir ítrekaðar tilkynningar fyrrum sambýliskonu mannsins til lögreglu vegna hótana í hennar garð (m.a. skjáskot) ræðst hann á endanum á hana á heimili hennar að viðstöddum tveim ungum börnum og reynir að nauðga henni. Hún kærir hann strax til lögreglu og farið er fram á nálgunarbann. Manninum er sleppt lausum eftir skýrslutöku. Tveim dögum síðar er nálgunarbannsbeiðninni hafnað þar sem málið er ekki talið nægilega alvarlegt. Örfáum KLUKKUTÍMUM síðar ræðst hann aftur á hana í þeim tilgangi að myrða hana með því að reka hana í gegn með járnkarli og reynir svo að kyrkja hana í kjölfarið. Sólarhring síðar er manninum sleppt og málið talið upplýst. Sólarhring seinna er svo allt í einu ákveðið að kalla manninn inn aftur og þá settur í gæsluvarðhald. Þó taldi lögregla ástæða til að svipta hann byssuleyfi og fjarlægja öll skotvopn í hans eigu vegna annara mála fyrir þessa atburðarás. Eftir situr heil fjölskylda í sárum sem mun seint eða aldrei ná sér að fullu. Við þurfum að hafa í huga að keðjuverkunaráhrif slíks kerfis er við búum við í dag er gríðarleg og margföldunaráhrifin mikil, sem hefur áhrif inn í t.d. heilbrigðiskerfið og margfaldar að mínu mati það álag sem annars væri ef fjárfest væri með raunverulegum áhuga í betrunarumhverfi þjóðarinnar. Því þetta er einmitt fjárfesting til lengri tíma sem myndi launa samfélaginu með virkari og heilli einstaklingum sem hluta af okkar samfélagi og þeim veikari yrði fundinn staður til verndar sjálfum sér og öðrum. Meðferðar- og betrunarúrræði eru risastór hluti af grunni lýðheilsu þjóðarinnar og það er sorglegt að horfa upp á ríkisstjórn sem er meira tilbúin að sóa skattpeningum okkar í vanhugsuð loftlagsverkefni heldur en að fjárfesta beint í fólkinu okkar. Höfundur skipar 3. sæti á lista Miðflokksins í Norðausturkjördæmi fyrir komandi alþingiskosningar.
Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier Skoðun
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun
Skoðun Þjóðaratkvæðagreiðsla vegna umsóknar um aðild að ESB er stjórnsýslugrín! Júlíus Valsson skrifar
Skoðun Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier skrifar
Skoðun Fjárskipti við slit óvígðrar sambúðar: Meginreglur og frávik Sveinn Ævar Sveinsson skrifar
Skoðun Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu sonar – og allra þeirra sem aldrei komu heim Kristín Dýrfjörð,Friðrik Þór Guðmundsson skrifar
Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar
Ákall til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að standa við gefin loforð Laura Sólveig Lefort Scheefer,Snorri Hallgrímsson,Sigurlaug Eir Beck Þórsdóttir,Jóhanna Malen Skúladóttir,Ida Karólína Harris,Antonia Hamann,Julien Nayet-Pelletier Skoðun
Greiðsla með Vísakorti tryggir ekki endurgreiðslu – forfallatryggingar gagnslausar þegar mest á reynir Erna Guðmundsdóttir Skoðun