Hræðist að íslenskan hljóti sömu örlög og geirfuglinn Tómas Arnar Þorláksson skrifar 4. júní 2024 10:50 Sigríður Hagalín Björnsdóttir, fréttamaður og rithöfundur, varar við því að of mikil áhersla á að viðhalda tungumálinu gæti haft öfug áhrif. Samsett mynd „Mér dettur ekki í hug að líkja íslenskri tungu við íslenska geirfuglinn. Hún er hvorki stór né klunnaleg, og þaðan af síður ófleyg eða ósjálfbjarga. En ég óttast að sumir einlægir velunnarar hennar skapi henni sömu örlög og geirfuglinum; að varðveisla hennar ríði henni á endanum að fullu.“ Þetta segir Sigríður Hagalín Björnsdóttir, fréttamaður og rithöfundur, um möguleg örlög íslenskunnar í skoðanapistli sem var birtur á Vísi í morgun. Hún hefur pistilinn á að minna á að fyrir 180 árum síðan voru síðustu geirfuglarnir ráðnir af dögunum hér á landi í þeim tilgangi að varðveita þá á söfnum. Hún spyr í kjölfarið hvað megi læra af þessu. Notar geirfuglinn sem dæmisögu „Eflaust eitthvað um heimsku og skammsýni allra þeirra sem komu að máli, en ég held að enginn þeirra hafi verið knúinn áfram af illum hvötum. Þetta voru sennilega allt góðir menn og velmeinandi, og ég dreg fyrst og fremst þessa ályktun af atburðinum: of einstrengingsleg varðveisla tegundanna getur hreinlega útrýmt þeim.“ Sigríður notar síðan söguna um afdrif Geirfuglsins sem dæmisögu fyrir mögulega framtíð íslenskrar tungu. Hún teiknar upp þá mynd að ef fólk beitir sér um of fyrir því að viðhalda gömlum reglum og leyfi ekki tungumálinu að þróast eðlilega að þá eigi það á hættu að þurrkast út. Sigríður fagnar því að íslenskan sé enn sprelllifandi og í daglegri notkun hjá alls konar fólki, ungum og gömlum, lærðum og ólærðum og hjá innfæddum og aðfluttum. Hún minnir á að aldrei hafi eins margir talað íslensku og í dag og að það sé aðeins eðlilegt að tungumálið taki breytingum og lagi sig að hverjum þeim sem notar það. Svarar fyrir gagnrýni gegn RÚV Í kjölfarið svarar hún fyrir þá gagnrýni sem Ríkisútvarpið hefur sætt undanfarið en eins og greint hefur verið frá hefur RÚV verið sakað um að ætla venja þjóðina á kynhlutlaust mál. „Netheimar loga, formaður Miðflokksins skrifar ógnarlanga grein um málið í Morgunblaðið og menningarmálaráðherra hefur kallað útvarpsstjóra á teppið. Engu máli virðist skipta að Ríkisútvarpið beri af sér sakir og bendi á að þar innandyra sé fólk bara að reyna að vanda sig, því sé frjálst að nota það orðalag sem því þykir eðlilegt, svo lengi sem það teljist ekki beinlínis rangt,“ skrifar Sigríður. Hún ítrekar að engin hætta stafi að íslenskunni þó að sumir tali um fólk frekar en menn og þau frekar en þá. Hún áréttar jafnframt að hún hafi aldrei fundið fyrir neinum þrýstingi vegna íhaldsamrar máltilfinningu hennar. Íslenskan vissulega í útrýmingarhættu Sigríður tekur fram að þrátt fyrir þetta sé íslensk tunga vissulega í útrýmingarhættu og að helsta ógnin stafi frá ágangi nýrra miðla sem íslenskan hefur ekki fengið að aðlagast. Að hennar mati veldur þetta því að athygli okkar og fjármagn beinist frá efni á íslensku. „Framlög til rannsókna og kennslu á íslenskri tungu, bókmenntum og öðrum hugvísindum við Háskóla Íslands hafa verið skorin niður við trog, almenningsbókasöfnum er lokað í sparnaðarskyni á sumrin, frjálsir fjölmiðlar rorra í andarslitrunum og fyrirtæki eins og Storytel hefur fengið að stunda rányrkju í íslenska bókmenntahagkerfinu“. Hún minnir því aftur á örlög Geirfuglsins og bendir á að ef fólk hefði á sínum tíma lagt fjármagn, alúð og vinnu í að hjálpa geirfuglinum að lifa og fjölga sér í stað þess að varðveita hann þá væri hann mögulega ekki útrýmdur. „Mig langar til að stinga þeirri hugmynd að þeim góðu, velmeinandi mönnum sem ganga harðast fram við að vernda íslenska tungu, að þeir eyði ekki verðmætri orku og púðri í að reyna að koma í veg fyrir að hún lagi sig að samtíma sínum,“ segir Sigríður að lokum og ítrekar að það þurfi að beina sjónum okkar að því að rækta tungumálið og efla íslenskukennslu á öllum skólastigum. Grein Sigríðar má lesa í heild sinni hér. Íslensk tunga Ríkisútvarpið Fjölmiðlar Fuglar Mest lesið Íslenskur morðingi í Bandaríkjunum: „Gerðu það pabbi, ekki gleyma mér“ Innlent Fundu mögulega eitt af 67 fórnarlömbum hálfri öld síðar Erlent Tók málin í eigin hendur og opnar dagforeldravef Innlent Pirraður yfir því hvað friður er langt utan seilingar Erlent Átökin ná nýjum hæðum Erlent Kínverskir verktakar fá ekki að bora skipagöng í Noregi Erlent Samningurinn nauðsynlegur og ekkert athugavert við hann Innlent Blasi illa við að það eigi að troða áformunum í gegnum kerfið Innlent Hópsmit á Mánagarði ein „alvarlegasta uppákoma af þessu tagi“ Innlent Þjófar réðust á starfsmann verslunar Innlent Fleiri fréttir „Hreint og tært málþóf í sinni skýrustu mynd“ Veiðigjöld, vopnahlé og veðurblíða í bakgarðshlaupi Lengstu fyrstu umræðu í sögu Alþingis lokið Fundu, lögðu hald á og drápu snáka Efnahags- og viðskiptanefnd taki fyrir „tvöföldun á skatti“ Samningurinn nauðsynlegur og ekkert athugavert við hann Samningur saksóknara, þras á Alþingi og bakgarðshlaup í blíðunni Lögreglan á Suðurlandi rannsakar gagnastuldinn Tók málin í eigin hendur og opnar dagforeldravef Skjálfti upp á 3,1 við Herðubreið Sérstakur saksóknari gerði samning við PPP Íslenskur morðingi í Bandaríkjunum: „Gerðu það pabbi, ekki gleyma mér“ Þjófar réðust á starfsmann verslunar Blasi illa við að það eigi að troða áformunum í gegnum kerfið Metfjöldi sjálfsvígssímtala og hætt við þjónustuskerðingu Hópsmit á Mánagarði ein „alvarlegasta uppákoma af þessu tagi“ Ökumaðurinn hefur gefið sig fram Gagnaþjófnaður til rannsóknar á þremur stöðum Íbúasamtök vilja láta endurskoða rafrænt eftirlit Bílastæðasjóðs Víðfeðm rannsókn, baunað á skólaþorp á bílastæði og stórvirki Mál Margrétar fyrir opnum tjöldum Útilokað að þeir hafi ekki vitað af efnunum og fá þunga dóma „Enn sem er komið er staðan óbreytt og orð Sönnu ósönn“ Munu geta aðgreint fanga eftir alvarleika brota í nýju fangelsi Nótt innbrota í Laugardal: „Ömurlegt að það sé verið að fara inn í bílana en vandamálið er stærra“ Ólafur Þór segir ekki tilefni til afsagnar Túnin aftur rennandi blaut en spáð hlýindum í næstu viku Framkvæmdir á hólmanum í fullum gangi Þingmenn slá Íslandsmet Krefst svara frá MAST vegna eftirlits með blóðmerum Sjá meira
Þetta segir Sigríður Hagalín Björnsdóttir, fréttamaður og rithöfundur, um möguleg örlög íslenskunnar í skoðanapistli sem var birtur á Vísi í morgun. Hún hefur pistilinn á að minna á að fyrir 180 árum síðan voru síðustu geirfuglarnir ráðnir af dögunum hér á landi í þeim tilgangi að varðveita þá á söfnum. Hún spyr í kjölfarið hvað megi læra af þessu. Notar geirfuglinn sem dæmisögu „Eflaust eitthvað um heimsku og skammsýni allra þeirra sem komu að máli, en ég held að enginn þeirra hafi verið knúinn áfram af illum hvötum. Þetta voru sennilega allt góðir menn og velmeinandi, og ég dreg fyrst og fremst þessa ályktun af atburðinum: of einstrengingsleg varðveisla tegundanna getur hreinlega útrýmt þeim.“ Sigríður notar síðan söguna um afdrif Geirfuglsins sem dæmisögu fyrir mögulega framtíð íslenskrar tungu. Hún teiknar upp þá mynd að ef fólk beitir sér um of fyrir því að viðhalda gömlum reglum og leyfi ekki tungumálinu að þróast eðlilega að þá eigi það á hættu að þurrkast út. Sigríður fagnar því að íslenskan sé enn sprelllifandi og í daglegri notkun hjá alls konar fólki, ungum og gömlum, lærðum og ólærðum og hjá innfæddum og aðfluttum. Hún minnir á að aldrei hafi eins margir talað íslensku og í dag og að það sé aðeins eðlilegt að tungumálið taki breytingum og lagi sig að hverjum þeim sem notar það. Svarar fyrir gagnrýni gegn RÚV Í kjölfarið svarar hún fyrir þá gagnrýni sem Ríkisútvarpið hefur sætt undanfarið en eins og greint hefur verið frá hefur RÚV verið sakað um að ætla venja þjóðina á kynhlutlaust mál. „Netheimar loga, formaður Miðflokksins skrifar ógnarlanga grein um málið í Morgunblaðið og menningarmálaráðherra hefur kallað útvarpsstjóra á teppið. Engu máli virðist skipta að Ríkisútvarpið beri af sér sakir og bendi á að þar innandyra sé fólk bara að reyna að vanda sig, því sé frjálst að nota það orðalag sem því þykir eðlilegt, svo lengi sem það teljist ekki beinlínis rangt,“ skrifar Sigríður. Hún ítrekar að engin hætta stafi að íslenskunni þó að sumir tali um fólk frekar en menn og þau frekar en þá. Hún áréttar jafnframt að hún hafi aldrei fundið fyrir neinum þrýstingi vegna íhaldsamrar máltilfinningu hennar. Íslenskan vissulega í útrýmingarhættu Sigríður tekur fram að þrátt fyrir þetta sé íslensk tunga vissulega í útrýmingarhættu og að helsta ógnin stafi frá ágangi nýrra miðla sem íslenskan hefur ekki fengið að aðlagast. Að hennar mati veldur þetta því að athygli okkar og fjármagn beinist frá efni á íslensku. „Framlög til rannsókna og kennslu á íslenskri tungu, bókmenntum og öðrum hugvísindum við Háskóla Íslands hafa verið skorin niður við trog, almenningsbókasöfnum er lokað í sparnaðarskyni á sumrin, frjálsir fjölmiðlar rorra í andarslitrunum og fyrirtæki eins og Storytel hefur fengið að stunda rányrkju í íslenska bókmenntahagkerfinu“. Hún minnir því aftur á örlög Geirfuglsins og bendir á að ef fólk hefði á sínum tíma lagt fjármagn, alúð og vinnu í að hjálpa geirfuglinum að lifa og fjölga sér í stað þess að varðveita hann þá væri hann mögulega ekki útrýmdur. „Mig langar til að stinga þeirri hugmynd að þeim góðu, velmeinandi mönnum sem ganga harðast fram við að vernda íslenska tungu, að þeir eyði ekki verðmætri orku og púðri í að reyna að koma í veg fyrir að hún lagi sig að samtíma sínum,“ segir Sigríður að lokum og ítrekar að það þurfi að beina sjónum okkar að því að rækta tungumálið og efla íslenskukennslu á öllum skólastigum. Grein Sigríðar má lesa í heild sinni hér.
Íslensk tunga Ríkisútvarpið Fjölmiðlar Fuglar Mest lesið Íslenskur morðingi í Bandaríkjunum: „Gerðu það pabbi, ekki gleyma mér“ Innlent Fundu mögulega eitt af 67 fórnarlömbum hálfri öld síðar Erlent Tók málin í eigin hendur og opnar dagforeldravef Innlent Pirraður yfir því hvað friður er langt utan seilingar Erlent Átökin ná nýjum hæðum Erlent Kínverskir verktakar fá ekki að bora skipagöng í Noregi Erlent Samningurinn nauðsynlegur og ekkert athugavert við hann Innlent Blasi illa við að það eigi að troða áformunum í gegnum kerfið Innlent Hópsmit á Mánagarði ein „alvarlegasta uppákoma af þessu tagi“ Innlent Þjófar réðust á starfsmann verslunar Innlent Fleiri fréttir „Hreint og tært málþóf í sinni skýrustu mynd“ Veiðigjöld, vopnahlé og veðurblíða í bakgarðshlaupi Lengstu fyrstu umræðu í sögu Alþingis lokið Fundu, lögðu hald á og drápu snáka Efnahags- og viðskiptanefnd taki fyrir „tvöföldun á skatti“ Samningurinn nauðsynlegur og ekkert athugavert við hann Samningur saksóknara, þras á Alþingi og bakgarðshlaup í blíðunni Lögreglan á Suðurlandi rannsakar gagnastuldinn Tók málin í eigin hendur og opnar dagforeldravef Skjálfti upp á 3,1 við Herðubreið Sérstakur saksóknari gerði samning við PPP Íslenskur morðingi í Bandaríkjunum: „Gerðu það pabbi, ekki gleyma mér“ Þjófar réðust á starfsmann verslunar Blasi illa við að það eigi að troða áformunum í gegnum kerfið Metfjöldi sjálfsvígssímtala og hætt við þjónustuskerðingu Hópsmit á Mánagarði ein „alvarlegasta uppákoma af þessu tagi“ Ökumaðurinn hefur gefið sig fram Gagnaþjófnaður til rannsóknar á þremur stöðum Íbúasamtök vilja láta endurskoða rafrænt eftirlit Bílastæðasjóðs Víðfeðm rannsókn, baunað á skólaþorp á bílastæði og stórvirki Mál Margrétar fyrir opnum tjöldum Útilokað að þeir hafi ekki vitað af efnunum og fá þunga dóma „Enn sem er komið er staðan óbreytt og orð Sönnu ósönn“ Munu geta aðgreint fanga eftir alvarleika brota í nýju fangelsi Nótt innbrota í Laugardal: „Ömurlegt að það sé verið að fara inn í bílana en vandamálið er stærra“ Ólafur Þór segir ekki tilefni til afsagnar Túnin aftur rennandi blaut en spáð hlýindum í næstu viku Framkvæmdir á hólmanum í fullum gangi Þingmenn slá Íslandsmet Krefst svara frá MAST vegna eftirlits með blóðmerum Sjá meira