Stjórnvöld hafa nú loks birt fyrirhugaða breytingu á skattheimtu á ferðaþjónustu í frumvarpi til breytinga á ýmsum lögum vegna fjárlaga fyrir árið 2024. Í frumvarpinu er m.a. lagt til að gistináttaskattur verði frá 1. janúar 2024 lagður á hvern einstakling í stað gistirýmis áður. Þá er einnig lagt til að skatturinn leggist á skemmtiferðaskip í siglingum til og frá og við Ísland, sem hefur ekki verið áður.
Breytingin hefur t.d. þau áhrif að skattur á hvert tveggja manna herbergi hækkar um 100%. Þar sem fleiri eru í herbergi eða öðru gistirými er hækkunin enn meiri, en almennt eru slík gistirými algengari á svæðum utan höfuðborgarsvæðisins. Þótt um sé að ræða breytingu á eðli og innheimtu skattsins felst í henni raunskattahækkun gagnvart fjölda fyrirtækja í ferðaþjónustu.
Enginn fyrirsjáanleiki þýðir að fyrirtækin munu greiða skattinn, ekki ferðamennirnir
Á vormánuðum var boðuð aukin 2,7 ma.kr. gjaldtaka á ferðaþjónustu án útfærslu. Áform um breytingar á gistináttaskatti birtust svo ekki í samráðsgátt fyrr en í lok september og ferðaþjónustufyrirtæki fengu því aðeins um þriggja mánaða fyrirvara um að yfir höfuð væru áformaðar væru breytingar á gistináttaskatti. Útfærsla breytinganna birtist svo loks nú í byrjun nóvember, tæpum tveimur mánuðum áður en þeim er ætlað að taka gildi. Ef Alþingi samþykkir breytingarnar í byrjun desember munu þær taka gildi strax í byrjun janúar og fyrirvarinn því í raun enginn fyrir atvinnugrein sem hefur nú þegar selt stóran hluta af ferðum næsta árs. Það er óásættanlegt.
Fyrirsjáanleiki er lykilatriði fyrir alla þá sem standa í rekstri. Það er mikilvægt hlutverk ríkisvaldsins að skapa atvinnugreinum og fyrirtækjum heilbrigt rekstrarumhverfi og hluti af því er að tryggja fyrirsjáanleika. Ljóst er að taki áætlaðar breytingar á gistináttaskatti gildi með svo stuttum fyrirvara verður markmiðum stjórnvalda um að ferðamaðurinn greiði skattinn ekki náð, því miðað við framkvæmd laganna hingað til munu fyrirtækin koma til með að sitja uppi með breytingar skattsins og greiða fyrir þær innan úr rekstri sínum.
Mikilvægi fyrirvara á skattabreytingum eru ekki nýjar upplýsingar
Sú staðreynd er stjórnvöldum vel kunn að vegna eðlis atvinnugreinarinnar er 12 mánaða fyrirvari nauðsynlegur á slíkum skattabreytingum, enda hafa Samtök ferðaþjónustunnar margsinnis komið því á framfæri við Alþingi, ráðuneyti og stofnanir, þar á meðal ítrekað nú á haustmánuðum. Það eru samtökunum því mikil vonbrigði að fjármálaráðuneytið hafi ekki tekið tillit til þessara vel þekktu staðreynda um nauðsynlegan fyrirvara á skattabreytingum í ferðaþjónustu við framlagningu frumvarpsins.
Því er við að bæta að skatturinn er lagður á til einfaldrar tekjuöflunar fyrir ríkissjóð en ekki er áætlað skv. frumvarpi til fjárlaga að auknar tekjur af ferðaþjónustu skili sér til aukinna framlaga til verkefna á málefnasviði ferðaþjónustu. Í því samhengi má einnig benda á að skv. útreikningum sem Reykjavík Economics vinnur nú að fyrir SAF var skattspor ferðaþjónustu um 140 milljarðar á síðasta ári. SAF telja því að engin rök mæli með sérstakri hækkun sérskatta á ferðaþjónustufyrirtæki með þeim hætti sem nú er gert.
Breytingar í ósamræmi við markmið stjórnarsáttmála
Í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar er sérstaklega vikið að mikilvægi þess að atvinnugreinin „fái tækifæri til uppbyggingar eftir áföll heimsfaraldursins". Áhrifa heimsfaraldursins gætir enn með ýmsum hætti hjá fyrirtækjum í ferðþjónustu, þar á meðal hjá rekstri gististaða og ferðaskrifstofa, sem munu þurfa að taka höggið af hærri skattheimtu með óeðlilega stuttum fyrirvara. Hækkandi vaxta- og launakostnaður bítur fast og jafnframt er enn áskorun að létta skuldastöðu greinarinnar á nýjan leik. Það er vandséð hvernig auknar álögur á ferðaþjónustu falla að markmiðum stjórnarsáttmálans um aukna samkeppnishæfni og tækifæri greinarinnar til uppbyggingar.
Bera þarf virðingu fyrir verðmætasköpun
Ferðaþjónusta er ein stærsta útflutningsstoð þjóðarbúsins og var hlutur greinarinnar um 7,8% af verðmætasköpun þess árið 2022. Sú verðmætasköpun verður ekki til í tómarúmi enda er áfangastaðurinn Ísland og ferðaþjónustufyrirtækin sem standa undir henni alltaf í harðri alþjóðlegri samkeppni.
Því er gríðarmikilvægt að stjórnvöld miði ætíð að því að bæta rekstrarumhverfi atvinnugreinarinnar með fyrirsjáanleika í forgrunni en setji ekki á nýjar hindranir með stuttum fyrirvara sem erfitt er, eða einfaldlega ekki hægt, að bregðast við. Það er lágmarkskrafa að ákvarðanir hins opinbera séu ávallt þess eðlis að borin sé virðing fyrir virkni og verðmætasköpun atvinnugreinarinnar.
Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka ferðaþjónustunnar.
