Versnandi staða fámennari ríkja ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar 25. mars 2023 16:30 Meðal þeirra breytinga sem orðið hafa á Evrópusambandinu á undanförnum árum er að vægi fámennari ríkja sambandsins við ákvarðanatökur í ráðherraráði þess hefur minnkað stórlega. Einkum þeirra fámennustu. Krafa um einróma samþykki í ráðinu heyrir þannig í raun til algerra undantekninga í dag ólíkt því sem áður var og þess í stað er miðað við meirihlutasamþykki þar sem vægi ríkjanna fer fyrst og fremst eftir því hversu fjölmenn þau eru. Hvort tveggja hefur eðli málsins samkvæmt komið sér verst fyrir fámennustu ríkin. Formaður Viðreisnar í Reykjavík, Natan Kolbeinsson, lét þau orð falla í grein á Vísir.is á dögunum að miklar breytingar hefðu orðið á Evrópusambandinu á síðustu árum og fyrir vikið ætti gömul orðræða gegn inngöngu í það ekki lengur við. Mjög margt þar er þó sígilt. Sjálfir hafa harðir Evrópusambandssinnar uppfært sumt í sinni orðræðu. Þannig töluðu þeir hér áður iðulega um það að Ísland þyrfti að ganga í Evrópusambandið til þess að hafa þar áhrif en hafa í seinni tíð yfirleitt kosið að tala þess í stað um „sæti við borðið“. Vægi Íslands yrði einungis 0,08% Flestar ákvarðanir í ráðherraráði Evrópusambandsins krefjast í dag einungis samþykkis 55% ríkjanna með 65% íbúa sambandsins í stað einróma samþykkis í flestum tilfellum áður. Fjögur stærstu ríkin, Þýzkaland, Frakkland, Ítalía og Spánn, hafa saman 57,7% íbúanna á bak við sig og þarf að minnsta kosti stuðning eins þeirra til þess að samþykkja mál. Til þess að hafa sama vægi og Þýzkaland eitt þarf 17 fámennari ríki sambandsins af 27. Þá geta stærstu ríkin saman stöðvað öll mál en til þess þarf fjögur ríki með 35% íbúafjöldans. Kæmi til þess að Ísland gengi í Evrópusambandið yrði það fámennasta ríkið innan sambandsins með einungis 0,08% íbúafjölda þess. Miðað við fyrra fyrirkomulag í ráðherraráðinu, sem aflagt var 2014, hefði vægi Íslands innan ráðsins verið næstum níu sinnum meira eða í kringum 0,7% sem þó hefði vitanlega ekki verið mikið. Ástæðan er sú að þá var gert ráð fyrir ákveðnu lágmarki. Nú yrði vægið hins vegar 0,08% við ákvarðanatöku í ráðinu. Til að mynda um bæði sjávarútvegs- og orkumál. Þetta er sætið við borðið. Með hálfan þingmann á Alþingi Hvað Evrópusambandsþingið varðar er enn við lýði fyrirkomulag þar á bæ þar sem gert er ráð fyrir ákveðnum lágmarksfjölda þingmanna. Þar fengi Ísland sex þingmenn af 705 eins og staðan er í dag sem væri sambærilegt við hálfan þingmann á Alþingi. Tal um vægi langt umfram íbúafjölda kann ef til vill að hljóma ágætlega en þegar málið er sett í samhengi er ljóst að það yrði sáralítið. Þá er ólíklegt að þingmennirnir myndu starfa saman að hagsmunum Íslands þar sem þeir myndu dreifast á ólíka þingflokka innan þingsins. Formaðurinn talar um stór og valdamikil embætti sem einstaklingar frá fámennum ríkjum hafi gegnt á vegum Evrópusambandsins. Umrædd embætti eiga það hins vegar sameiginlegt að snúast ekki um það að standa vörð um hagsmuni heimalanda þeirra sem þar sitja. Þetta á til að mynda við um framkvæmdastjórn sambandsins. Þó ríkin tilnefni vissulega einn einstakling í hana hvert geta þeir sem þar sitja seint talizt fulltrúar heimalanda sinna enda er þeim beinlínis óheimilt að draga taum þeirra í embættisverkum sínum. Markmiðið með ESB frá upphafi Hvað varðar þá stefnu ríkisstjórnar Þýzkalands að Evrópusambandið verði að lokum að sambandsríki er langur vegur frá því að þar sé um einangrað tilfelli að ræða. Þvert á móti hefur verið nánast leitun að forystumönnum á vettvangi sambandsins og í ríkjum þess á liðnum árum sem ekki hafa lýst sig opinberlega hlynnta þessu markmiði samrunaþróunarinnar frá upphafi. Í stefnu þýzku ríkisstjórnarinnar, sem systurflokkur Viðreisnar Freie Demokratische Partei á aðild að, er einmitt talað um áframhaldandi þróun í þessa átt. Til að mynda má lesa um markmiðið um að Evrópusambandið verði að sambandsríki í endurminningum franska diplómatans Jeans Monnet sem gjarnan hefur verið nefndur faðir samrunaþróunarinnar innan þess og þá einkum í röðum Evrópusambandssinna. Á liðnum árum hefur sambandið í samræmi við það smám saman öðlast fleiri einkenni ríkis og er fyrir vikið orðið að verulegu leyti federalískt í dag. Áherzla á það að vægi ríkjanna miðist við íbúafjölda, í stað þess að þau sitja við sama borð, er einmitt eitt þessara einkenna. Þarf lýðræðislega kjörinn meirihluta Formaðurinn segir að þingkosningarnar 2021 hafi ekki snúizt um Evrópusambandið og fyrir vikið séu þær ekki mælikvarði á afstöðu fólks til inngöngu í það. Hins vegar töluðu bæði Viðreisn og Samfylkingin fyrir inngöngu í sambandið í kosningabaráttunni, sem og fyrir fyrri kosningar, og hefði málið raunverulega skipt kjósendur máli hefði það væntanlega haft áhrif á það með hvaða hætti þeir vörðu atkvæði sínu. Þess í stað hafa flokkarnir tveir fengið mun færri atkvæði upp úr kjörkössunum samanlagt en Sjálfstæðisflokkurinn einn. Forsenda þess að tekin verði skref í átt að inngöngu í Evrópusambandið er eðli málsins samkvæmt þingmeirihluti fyrir málinu, kjörinn af íslenzkum kjósendum, og ríkisstjórn hlynnt því að það verði gert. Án þess verða vitanlega ekki teknar neinar ákvarðanir í þá veru. Deginum ljósara er að stjórnmálaflokkar, sem boðið hafa sig fram á grundvelli þeirrar stefnu að taka ekki slík skref og kosnir á þeim forsendum, munu ekki geta staðið að slíku nema þá með því að hafa það að engu sem þeir sögðu við kjósendur sína fyrir kosningarnar. „Þið vitið hvað þið væruð að fara út í“ Formaðurinn lýkur grein sinni á þeirri gömlu orðræðu úr röðum Evrópusambandssinna að ekkert sé í raun hægt að vita um það hvað innganga í Evrópusambandið hefði í för með sér fyrir Ísland án þess að sækja um inngöngu og fá samning á borðið. Á sama tíma er til dæmis stefna Viðreisnar einfaldlega innganga í Evrópusambandið án nokkurs fyrirvara um það hvað slíkt kunni að þýða fyrir land og þjóð. Það sama á við um Samfylkinguna, fyrra pólitískt heimili formannsins, sem og ófá samtök Evrópusambandssinna í gegnum tíðina. Fyrir liggur enda í öllum meginatriðum hvað innganga í Evrópusambandið hefði í för með sér líkt og til að mynda pólitískir áhrifamenn innan þess hafa ítrekað vakið máls á undanfarin ár. Til dæmis Uffe Ellemann-Jensen, fyrrverandi utanríkisráðherra Danmerkur og leiðtogi Venstre, systurflokks Viðreisnar, árið 2017: „Vitanlega er Evrópusambandið ekki lokaður pakki. Þið vitið hvað þið væruð að fara út í. Og ef þið eruð ekki reiðubúin til þess, haldið ykkur þá fyrir utan sambandið. Það er það bezta sem þið getið gert.“ Höfundur er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál) Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hjörtur J. Guðmundsson Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson Skoðun Hallgrímur, málið snýst því miður ekki bara um kebab Snorri Másson Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Sjá meira
Meðal þeirra breytinga sem orðið hafa á Evrópusambandinu á undanförnum árum er að vægi fámennari ríkja sambandsins við ákvarðanatökur í ráðherraráði þess hefur minnkað stórlega. Einkum þeirra fámennustu. Krafa um einróma samþykki í ráðinu heyrir þannig í raun til algerra undantekninga í dag ólíkt því sem áður var og þess í stað er miðað við meirihlutasamþykki þar sem vægi ríkjanna fer fyrst og fremst eftir því hversu fjölmenn þau eru. Hvort tveggja hefur eðli málsins samkvæmt komið sér verst fyrir fámennustu ríkin. Formaður Viðreisnar í Reykjavík, Natan Kolbeinsson, lét þau orð falla í grein á Vísir.is á dögunum að miklar breytingar hefðu orðið á Evrópusambandinu á síðustu árum og fyrir vikið ætti gömul orðræða gegn inngöngu í það ekki lengur við. Mjög margt þar er þó sígilt. Sjálfir hafa harðir Evrópusambandssinnar uppfært sumt í sinni orðræðu. Þannig töluðu þeir hér áður iðulega um það að Ísland þyrfti að ganga í Evrópusambandið til þess að hafa þar áhrif en hafa í seinni tíð yfirleitt kosið að tala þess í stað um „sæti við borðið“. Vægi Íslands yrði einungis 0,08% Flestar ákvarðanir í ráðherraráði Evrópusambandsins krefjast í dag einungis samþykkis 55% ríkjanna með 65% íbúa sambandsins í stað einróma samþykkis í flestum tilfellum áður. Fjögur stærstu ríkin, Þýzkaland, Frakkland, Ítalía og Spánn, hafa saman 57,7% íbúanna á bak við sig og þarf að minnsta kosti stuðning eins þeirra til þess að samþykkja mál. Til þess að hafa sama vægi og Þýzkaland eitt þarf 17 fámennari ríki sambandsins af 27. Þá geta stærstu ríkin saman stöðvað öll mál en til þess þarf fjögur ríki með 35% íbúafjöldans. Kæmi til þess að Ísland gengi í Evrópusambandið yrði það fámennasta ríkið innan sambandsins með einungis 0,08% íbúafjölda þess. Miðað við fyrra fyrirkomulag í ráðherraráðinu, sem aflagt var 2014, hefði vægi Íslands innan ráðsins verið næstum níu sinnum meira eða í kringum 0,7% sem þó hefði vitanlega ekki verið mikið. Ástæðan er sú að þá var gert ráð fyrir ákveðnu lágmarki. Nú yrði vægið hins vegar 0,08% við ákvarðanatöku í ráðinu. Til að mynda um bæði sjávarútvegs- og orkumál. Þetta er sætið við borðið. Með hálfan þingmann á Alþingi Hvað Evrópusambandsþingið varðar er enn við lýði fyrirkomulag þar á bæ þar sem gert er ráð fyrir ákveðnum lágmarksfjölda þingmanna. Þar fengi Ísland sex þingmenn af 705 eins og staðan er í dag sem væri sambærilegt við hálfan þingmann á Alþingi. Tal um vægi langt umfram íbúafjölda kann ef til vill að hljóma ágætlega en þegar málið er sett í samhengi er ljóst að það yrði sáralítið. Þá er ólíklegt að þingmennirnir myndu starfa saman að hagsmunum Íslands þar sem þeir myndu dreifast á ólíka þingflokka innan þingsins. Formaðurinn talar um stór og valdamikil embætti sem einstaklingar frá fámennum ríkjum hafi gegnt á vegum Evrópusambandsins. Umrædd embætti eiga það hins vegar sameiginlegt að snúast ekki um það að standa vörð um hagsmuni heimalanda þeirra sem þar sitja. Þetta á til að mynda við um framkvæmdastjórn sambandsins. Þó ríkin tilnefni vissulega einn einstakling í hana hvert geta þeir sem þar sitja seint talizt fulltrúar heimalanda sinna enda er þeim beinlínis óheimilt að draga taum þeirra í embættisverkum sínum. Markmiðið með ESB frá upphafi Hvað varðar þá stefnu ríkisstjórnar Þýzkalands að Evrópusambandið verði að lokum að sambandsríki er langur vegur frá því að þar sé um einangrað tilfelli að ræða. Þvert á móti hefur verið nánast leitun að forystumönnum á vettvangi sambandsins og í ríkjum þess á liðnum árum sem ekki hafa lýst sig opinberlega hlynnta þessu markmiði samrunaþróunarinnar frá upphafi. Í stefnu þýzku ríkisstjórnarinnar, sem systurflokkur Viðreisnar Freie Demokratische Partei á aðild að, er einmitt talað um áframhaldandi þróun í þessa átt. Til að mynda má lesa um markmiðið um að Evrópusambandið verði að sambandsríki í endurminningum franska diplómatans Jeans Monnet sem gjarnan hefur verið nefndur faðir samrunaþróunarinnar innan þess og þá einkum í röðum Evrópusambandssinna. Á liðnum árum hefur sambandið í samræmi við það smám saman öðlast fleiri einkenni ríkis og er fyrir vikið orðið að verulegu leyti federalískt í dag. Áherzla á það að vægi ríkjanna miðist við íbúafjölda, í stað þess að þau sitja við sama borð, er einmitt eitt þessara einkenna. Þarf lýðræðislega kjörinn meirihluta Formaðurinn segir að þingkosningarnar 2021 hafi ekki snúizt um Evrópusambandið og fyrir vikið séu þær ekki mælikvarði á afstöðu fólks til inngöngu í það. Hins vegar töluðu bæði Viðreisn og Samfylkingin fyrir inngöngu í sambandið í kosningabaráttunni, sem og fyrir fyrri kosningar, og hefði málið raunverulega skipt kjósendur máli hefði það væntanlega haft áhrif á það með hvaða hætti þeir vörðu atkvæði sínu. Þess í stað hafa flokkarnir tveir fengið mun færri atkvæði upp úr kjörkössunum samanlagt en Sjálfstæðisflokkurinn einn. Forsenda þess að tekin verði skref í átt að inngöngu í Evrópusambandið er eðli málsins samkvæmt þingmeirihluti fyrir málinu, kjörinn af íslenzkum kjósendum, og ríkisstjórn hlynnt því að það verði gert. Án þess verða vitanlega ekki teknar neinar ákvarðanir í þá veru. Deginum ljósara er að stjórnmálaflokkar, sem boðið hafa sig fram á grundvelli þeirrar stefnu að taka ekki slík skref og kosnir á þeim forsendum, munu ekki geta staðið að slíku nema þá með því að hafa það að engu sem þeir sögðu við kjósendur sína fyrir kosningarnar. „Þið vitið hvað þið væruð að fara út í“ Formaðurinn lýkur grein sinni á þeirri gömlu orðræðu úr röðum Evrópusambandssinna að ekkert sé í raun hægt að vita um það hvað innganga í Evrópusambandið hefði í för með sér fyrir Ísland án þess að sækja um inngöngu og fá samning á borðið. Á sama tíma er til dæmis stefna Viðreisnar einfaldlega innganga í Evrópusambandið án nokkurs fyrirvara um það hvað slíkt kunni að þýða fyrir land og þjóð. Það sama á við um Samfylkinguna, fyrra pólitískt heimili formannsins, sem og ófá samtök Evrópusambandssinna í gegnum tíðina. Fyrir liggur enda í öllum meginatriðum hvað innganga í Evrópusambandið hefði í för með sér líkt og til að mynda pólitískir áhrifamenn innan þess hafa ítrekað vakið máls á undanfarin ár. Til dæmis Uffe Ellemann-Jensen, fyrrverandi utanríkisráðherra Danmerkur og leiðtogi Venstre, systurflokks Viðreisnar, árið 2017: „Vitanlega er Evrópusambandið ekki lokaður pakki. Þið vitið hvað þið væruð að fara út í. Og ef þið eruð ekki reiðubúin til þess, haldið ykkur þá fyrir utan sambandið. Það er það bezta sem þið getið gert.“ Höfundur er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál)
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar
Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar