Drap Covid borgarlínuna og byggðastefnuna? Tómas Ellert Tómasson skrifar 7. mars 2021 12:01 Það er nú orðið ljóst að heimsfaraldurinn sem geisað hefur í rúmt ár hefur umbylt heimsmynd okkar og flýtt fyrir ýmiskonar þróun sem þegar var komin af stað að einhverju leyti. Vinnufyrirkomulag hefur sem dæmi tekið miklum breytingum með aukinni fjarvinnu og með þeirri breytingu einni saman felast mikil tækifæri fyrir íslenska þjóð. Hvernig er staðan í Bandaríkjunum í dag? Í prentútgáfu Wall street journal í dag, laugardaginn 6. mars 2021, birtist áhugaverð grein um það hvernig fjarvinna er að endurmóta þéttbýlisfræðin í Bandaríkjum Norður Ameríku. Fyrirsögn hennar er „How Remote Work Is Reshaping America’s Urban Geography“[1] . Í greininni kemur fram að fyrir um ári síðan, rétt áður en faraldurinn hófst, hafi um 10% eða færri af vinnuaflinu í BNA unnið í fjarvinnu en að fyrir um mánuði síðan væri um helmingur af vinnuaflinu starfandi í fjarvinnu. Í dag er staðan sú að flestir af þeim eru það enn. Og kannanir meðal vinnuveitenda og starfsmanna benda til þess að þessi grundvallarbreyting á vinnufyrirkomulagi séu komin til að vera - til frambúðar. Ennfremur kemur þar fram að spár bendi til þess að allt að fjórðungur af 160 milljóna manna vinnuafli í Bandaríkjunum muni halda sig við fjarvinnu til lengri tíma litið og að mun fleiri muni líklega vinna í fjarvinnu hluta af sínum vinnutíma. Stórfyrirtækin sjá mikil tækifæri í þessari þróun og hafa mörg hver þegar tilkynnt starfsmönnum sínum sem nú vinna heima að þeir geti haldið áfram að gera það til frambúðar. Stórfyrirtækin sjá einnig fyrir sér að fjarvinnan muni skila þeim sparnaði í fjárfestingum á skrifstofuhúsnæði og að með því að geta boðið upp á fjarvinnu að þá eigi þau möguleika á að fá til sín hæfileikaríkari starfsmenn en ella. Hver eru áhrifin í BNA? Svo haldið sé áfram að vitna í grein WSJ, þá hafa áhrif fjarvinnubyltingarinnar nú þegar komið fram í hinum ýmsu myndum. Húsaleiga hefur lækkað og lausum störfum hefur fjölgað umtalsvert í stórborgunum, einkum í New York og San Francisco. Aftur á móti hefur leiga hækkað í minni borgum og úthverfum. Þá kemur þar fram að fjarvinna komi sér fyrst og fremst til góða fyrir faglærða sem eru næstum tvöfalt líklegri til að nýta sér fjarvinnu en aðrir starfsmenn. Ríflega 40 milljónir Bandaríkjamanna vinna hins vegar í lægra launuðum og áhættusömum störfum sem krefjast náins sambands við aðra starfsmenn eða viðskiptavini. Þau heimili sem þéna meira en $100.000 á ári eru sem dæmi meira en tvöfalt líklegri til að vinna fjarvinnu en þau sem þéna minna en $50.000. Einnig kemur þar fram að hvítir starfsmenn séu töluvert líklegri til að vinna fjarvinnu en afrísk ættaðir eða rómanskir. Því er einnig haldið þar fram að fjarvinnubyltingin muni breyta því hvernig Bandaríkjamenn vinna og lifa sínu lífi. Hún muni gera minni borgum, úthverfum og dreifbýlum betur kleift að keppa við stórborgirnar á grundvelli fjárhags og lífsgæða almennt. Og að Fjarvinnubyltingin muni færa meginþunga efnahagsþróunarinnar frá því að greiða hvata til stórra atvinnurekenda yfir í að fjárfesta og byggja upp lífsgæði samfélagsins í heild sinni þannig að eftir því sem afskekktari samfélög laði til sín fjarvinnustarfsmenn muni skattstofnar þeirra vaxa og gera þeim kleift að bæta skóla og opinbera þjónustu og koma öllum til góða. Að endingu muni þróunin svo verða sú að fyrirtækin komi líka til þessara svæða. Auk þess eru dregnir fram í greininni ýmsir kostir og gallar við þessa þróun. Tækifærin fyrir Ísland Eins og að framan greinir að þá hefur Covid haft víðtæk áhrif á vinnumarkaðinn og líf fólks í BNA. Það sama er að gerast og mun gerast á Íslandi. Hvaða tækifæri eru þá fólgin í því fyrir íslenska vinnumarkaðinn og íslenska þjóð að hrinda af stað öflugri fjarvinnustefnu til dæmis með byggingu „staðarráðuneyta“ á landsbyggðinni, eða að gera fólki betur kleift að vinna heima fyrir og halda í við þróunina sem nú þegar er hafin? - Tæpum hér á því helsta sem viðkemur hinu opinbera og starfsfólkinu en á alveg eins við fyrirtækin: Fyrir ríkið: Fellur vel að „Stefnumótandi byggðaáætlun fyrir árin 2018-2024“ Samnýting húsnæðis og störfum án staðsetningar – Fjarvinna Vinnustaður ríkisstarfsmanna með blönduðum störfum Það þarf ekki að flytja verkefni sérstaklega, til að skapa störf Þjóðhagslega hagkvæmt Umhverfisvænt – minna kolefnisspor Mengun vegna aksturs minnkar Eldsneytissparnaður Óvirkum vinnutímum í akstri fækkar Húsnæðiskostnaður er lægri á landsbyggðinni en á höfuðborgarsvæðinu Lítil starfsmannavelta Sýnileiki starfa ríkisins verða meiri Stuðlar að fjölbreytni vinnumarkaðar og mannlífs utan höfuðborgarsvæðisins Starfsánægja starfsmanna og starfstryggð eykst Eykur víðsýni starfsfólks ráðuneyta Styrkir samtal og samstarf ráðuneyta við sveitarfélög Fyrir sveitarfélögin: Stuðlar að eflingu byggðar og atvinnulífs á landsbyggðinni Efling þekkingarsamfélaga á landsbyggðinni Nýtt menntað starfsfólk, ný þekking í sveitarfélögin Aukin atvinnutækifæri sérmenntaðra Styður við að störf á vegum annarra fyrirtækja verði staðsett í samskonar eða sama umhverfi á landsbyggðinni Fjölbreyttara samfélag Skapar aðlaðandi umhverfi til að laða að fólk til búsetu Aukið útsvar, hærri laun á landsbyggðinni Hamingjusamari íbúar Fyrir starfsmanninn: Stutt að sækja vinnu Aksturskostnaður lækkar Stöðugt vinnuumhverfi Starfsmenn geta tekið virkari þátt í samfélaginu Lægri húsnæðiskostnaður Fjölbreyttara vinnuumhverfi Gæðastundum starfsmanna og fjölskyldna þeirra fjölgar Meiri sveigjanleiki fyrir starfsmenn Hvort sem Covid drap borgarlínuna og byggðastefnuna eður ei, að þá er að minnsta kosti orðin knýjandi þörf á því að stjórnmálamenn og hagsmunaaðilar stígi upp og líti á hina breyttu heimsmynd með það að markmiði að endurhugsa byggðastefnu landsins og framtíðar samgöngumáta í ljósi þess nýja raunveruleika sem Covid hefur fært okkur. Höfundur er byggingarverkfræðingur og bæjarfulltrúi Miðflokksins í sveitarfélaginu Árborg. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Tómas Ellert Tómasson Sveitarstjórnarmál Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Skoðun: Kosningar 2021 Miðflokkurinn Byggðamál Borgarlína Mest lesið Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir Skoðun Veistu þitt skýjaspor? Hólmfríður Rut Einarsdóttir,Þóra Rut Jónsdóttir Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir Skoðun Skoðun Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Hvað hefur Ísland gert? Katla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Taugatýpísk forréttindi Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er ég og hvert er ég að fara? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson skrifar Skoðun Að hjálpa fólki að standa á eigin fótum Jón Þór Kristjánsson skrifar Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun „Heimferða- og fylgdadeild“ Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Til varnar mennsku kúgarans Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens skrifar Skoðun Engum til sóma Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Sjá meira
Það er nú orðið ljóst að heimsfaraldurinn sem geisað hefur í rúmt ár hefur umbylt heimsmynd okkar og flýtt fyrir ýmiskonar þróun sem þegar var komin af stað að einhverju leyti. Vinnufyrirkomulag hefur sem dæmi tekið miklum breytingum með aukinni fjarvinnu og með þeirri breytingu einni saman felast mikil tækifæri fyrir íslenska þjóð. Hvernig er staðan í Bandaríkjunum í dag? Í prentútgáfu Wall street journal í dag, laugardaginn 6. mars 2021, birtist áhugaverð grein um það hvernig fjarvinna er að endurmóta þéttbýlisfræðin í Bandaríkjum Norður Ameríku. Fyrirsögn hennar er „How Remote Work Is Reshaping America’s Urban Geography“[1] . Í greininni kemur fram að fyrir um ári síðan, rétt áður en faraldurinn hófst, hafi um 10% eða færri af vinnuaflinu í BNA unnið í fjarvinnu en að fyrir um mánuði síðan væri um helmingur af vinnuaflinu starfandi í fjarvinnu. Í dag er staðan sú að flestir af þeim eru það enn. Og kannanir meðal vinnuveitenda og starfsmanna benda til þess að þessi grundvallarbreyting á vinnufyrirkomulagi séu komin til að vera - til frambúðar. Ennfremur kemur þar fram að spár bendi til þess að allt að fjórðungur af 160 milljóna manna vinnuafli í Bandaríkjunum muni halda sig við fjarvinnu til lengri tíma litið og að mun fleiri muni líklega vinna í fjarvinnu hluta af sínum vinnutíma. Stórfyrirtækin sjá mikil tækifæri í þessari þróun og hafa mörg hver þegar tilkynnt starfsmönnum sínum sem nú vinna heima að þeir geti haldið áfram að gera það til frambúðar. Stórfyrirtækin sjá einnig fyrir sér að fjarvinnan muni skila þeim sparnaði í fjárfestingum á skrifstofuhúsnæði og að með því að geta boðið upp á fjarvinnu að þá eigi þau möguleika á að fá til sín hæfileikaríkari starfsmenn en ella. Hver eru áhrifin í BNA? Svo haldið sé áfram að vitna í grein WSJ, þá hafa áhrif fjarvinnubyltingarinnar nú þegar komið fram í hinum ýmsu myndum. Húsaleiga hefur lækkað og lausum störfum hefur fjölgað umtalsvert í stórborgunum, einkum í New York og San Francisco. Aftur á móti hefur leiga hækkað í minni borgum og úthverfum. Þá kemur þar fram að fjarvinna komi sér fyrst og fremst til góða fyrir faglærða sem eru næstum tvöfalt líklegri til að nýta sér fjarvinnu en aðrir starfsmenn. Ríflega 40 milljónir Bandaríkjamanna vinna hins vegar í lægra launuðum og áhættusömum störfum sem krefjast náins sambands við aðra starfsmenn eða viðskiptavini. Þau heimili sem þéna meira en $100.000 á ári eru sem dæmi meira en tvöfalt líklegri til að vinna fjarvinnu en þau sem þéna minna en $50.000. Einnig kemur þar fram að hvítir starfsmenn séu töluvert líklegri til að vinna fjarvinnu en afrísk ættaðir eða rómanskir. Því er einnig haldið þar fram að fjarvinnubyltingin muni breyta því hvernig Bandaríkjamenn vinna og lifa sínu lífi. Hún muni gera minni borgum, úthverfum og dreifbýlum betur kleift að keppa við stórborgirnar á grundvelli fjárhags og lífsgæða almennt. Og að Fjarvinnubyltingin muni færa meginþunga efnahagsþróunarinnar frá því að greiða hvata til stórra atvinnurekenda yfir í að fjárfesta og byggja upp lífsgæði samfélagsins í heild sinni þannig að eftir því sem afskekktari samfélög laði til sín fjarvinnustarfsmenn muni skattstofnar þeirra vaxa og gera þeim kleift að bæta skóla og opinbera þjónustu og koma öllum til góða. Að endingu muni þróunin svo verða sú að fyrirtækin komi líka til þessara svæða. Auk þess eru dregnir fram í greininni ýmsir kostir og gallar við þessa þróun. Tækifærin fyrir Ísland Eins og að framan greinir að þá hefur Covid haft víðtæk áhrif á vinnumarkaðinn og líf fólks í BNA. Það sama er að gerast og mun gerast á Íslandi. Hvaða tækifæri eru þá fólgin í því fyrir íslenska vinnumarkaðinn og íslenska þjóð að hrinda af stað öflugri fjarvinnustefnu til dæmis með byggingu „staðarráðuneyta“ á landsbyggðinni, eða að gera fólki betur kleift að vinna heima fyrir og halda í við þróunina sem nú þegar er hafin? - Tæpum hér á því helsta sem viðkemur hinu opinbera og starfsfólkinu en á alveg eins við fyrirtækin: Fyrir ríkið: Fellur vel að „Stefnumótandi byggðaáætlun fyrir árin 2018-2024“ Samnýting húsnæðis og störfum án staðsetningar – Fjarvinna Vinnustaður ríkisstarfsmanna með blönduðum störfum Það þarf ekki að flytja verkefni sérstaklega, til að skapa störf Þjóðhagslega hagkvæmt Umhverfisvænt – minna kolefnisspor Mengun vegna aksturs minnkar Eldsneytissparnaður Óvirkum vinnutímum í akstri fækkar Húsnæðiskostnaður er lægri á landsbyggðinni en á höfuðborgarsvæðinu Lítil starfsmannavelta Sýnileiki starfa ríkisins verða meiri Stuðlar að fjölbreytni vinnumarkaðar og mannlífs utan höfuðborgarsvæðisins Starfsánægja starfsmanna og starfstryggð eykst Eykur víðsýni starfsfólks ráðuneyta Styrkir samtal og samstarf ráðuneyta við sveitarfélög Fyrir sveitarfélögin: Stuðlar að eflingu byggðar og atvinnulífs á landsbyggðinni Efling þekkingarsamfélaga á landsbyggðinni Nýtt menntað starfsfólk, ný þekking í sveitarfélögin Aukin atvinnutækifæri sérmenntaðra Styður við að störf á vegum annarra fyrirtækja verði staðsett í samskonar eða sama umhverfi á landsbyggðinni Fjölbreyttara samfélag Skapar aðlaðandi umhverfi til að laða að fólk til búsetu Aukið útsvar, hærri laun á landsbyggðinni Hamingjusamari íbúar Fyrir starfsmanninn: Stutt að sækja vinnu Aksturskostnaður lækkar Stöðugt vinnuumhverfi Starfsmenn geta tekið virkari þátt í samfélaginu Lægri húsnæðiskostnaður Fjölbreyttara vinnuumhverfi Gæðastundum starfsmanna og fjölskyldna þeirra fjölgar Meiri sveigjanleiki fyrir starfsmenn Hvort sem Covid drap borgarlínuna og byggðastefnuna eður ei, að þá er að minnsta kosti orðin knýjandi þörf á því að stjórnmálamenn og hagsmunaaðilar stígi upp og líti á hina breyttu heimsmynd með það að markmiði að endurhugsa byggðastefnu landsins og framtíðar samgöngumáta í ljósi þess nýja raunveruleika sem Covid hefur fært okkur. Höfundur er byggingarverkfræðingur og bæjarfulltrúi Miðflokksins í sveitarfélaginu Árborg.
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar