Á bak við tjöldin Bergþór Bergsson skrifar 29. apríl 2020 07:30 Senn líður að sumri og margir líklega farnir að huga að útilegum, nú sérstaklega þegar landsmenn eru hvattir til að ferðast innanlands. Sumarið er tíminn til þess að njóta íslenskrar náttúru, og fátt betra til þess að gera það en að sofa í tjaldi á góðviðrisdegi í júni eða júlí. Stóra spurningin er þó, hvar má ég eiginlega tjalda? Vissulega má tjalda á tjaldsvæðum, en í þessu samhengi gleymist almannarétturinn oft. Almannaréttinn má rekja til hugmynda Rómarréttarins um sameiginleg gæði, en í honum felst að tiltekin gæði eigi að vera öllum almenningi til frjálsra afnota og aðgengis. Hefur hann fylgt okkur Íslendingum frá örófi alda og er hans meðal annars getið í Jónsbók. Í réttinum felst m.a. heimild til þess að tjalda, en sá réttur er lögfestur í 22. greinar laga um náttúruvernd („náttúruverndarlög“). Heimildin til að tjalda Heimildin til að tjalda er lögfestur réttur almennings til þess að tjalda á ákveðnum svæðum, almennings að kostnaðarlausu. Segja má að heimildin sé þrískipt, og hægt er að lýsa í stuttu máli með eftirfarandi hætti: Heimild til að tjalda við við alfararleið í byggð Heimilt er að tjalda hefðbundnum viðlegutjöldum til einnar nætur á óræktuðu landi, ef að tjaldsvæði er ekki í næsta nágrenni. Leita skal leyfis landeiganda eða annarrs rétthafa áður en tjaldið er nærri bústöðum manna, og ef tjöldin eru fleiri en þrjú, eða tjaldað sé lengur en til einnar nætur. Heimild til að tjalda við alfararleið í óbyggðum Heimilt er að setja tjalda hefðbundnum viðlegutjöldum við alfararleið í óbyggðum. Heimild til að tjalda utan alfararleiðar Heimilt er að tjalda göngutjöldum nema annað sé tekið fram í sérreglum. Byggð er skilgreind sem þau svæði sem ekki falla undir óbyggðir. Með óbyggðum er að miklu leyti átt við öræfi eða hálendi, eða þau svæði þar sem fólk hefur ekki fasta búsetu og þar sem mannvirki eru ekki til staðar eða eru lítt áberandi. Mikilvægt er að taka fram að hér er einungis átt við hefðbundin viðlegutjöld (og göngutjöld m.t.t. utan alfararleiðar). Náttúruverndarlögin gera greinamun á viðlegutjöldum og öðrum búnaði, s.s. tjaldvögnum, fellihýsum og húsbýlum en slíkum búnaði er talsvert þrengri stakkur sniðinn í lögunum. Takmarkanir á heimildinni til að tjalda Talsvert hefur borið á takmörkunum á heimildinni til að tjalda í lögreglusamþykktum, en í 10. gr. Reglugerðar um lögreglusamþykkir frá 2007 segir: „Eigi má gista í tjöldum, húsbílum, hjólhýsum og tjaldvögnum á almannafæri í þéttbýli utan sérmerktra svæða.” Reglugerðin gildir sem fyrirmynd að lögreglusamþykktum sveitarfélaga og kemur í stað samþykkta í þeim umdæmum sem samþykktir hafa ekki verið settar. Ákvæðið hefur því verið tekið upp í margar lögreglusamþykktir. Árið 2017 var sett ný lögreglusamþykkt á Suðurlandi, en nær hún yfir öll sveitarfélög Suðurlands. Lögreglusamþykktin var fréttaefni, en samþykktin takmarkaði heimildina til að tjalda verulega, og talsvert meira en í reglugerðarákvæðinu hér að ofan. Samkvæmt 12. gr. samþykktarinnar er eftirfarandi óheimilt: „Við alfaraleið í byggð er óheimilt að gista í tjöldum, húsbílum, hjólhýsum, fellihýsum, tjaldvögnum og öðrum sambærilegum búnaði, utan skipulagðra tjaldsvæða.” Tilgangur hinnar nýju lögreglusamþykktar var m.a. að einfalda störf lögreglunnar, með því að samræma reglurnar á Suðurlandi. Einnig var haft eftir formanni Samtaka sunnlenskra sveitarfélaga, að mikið hafði borið á að ferðamenn hefðu verið að tjalda og leggja ferðavögnum á stöðum þar sem slíkt var óheimilt. Enginn greinarmunur er gerður á viðlegutjöldum annars vegar og öðrum búnaði s.s. tjaldvögnum og fellihýsum hins vegar, þrátt fyrir að sá greinamunur sé skýr i náttúruverndarlögum. Sveitarfélögin á Norðurlandi Vestra fylgdu í fótspor Suðurlands árið 2019 og tóku upp eina samþykkt fyrir öll sveitarfélögin þar sem að 12. gr. hér að ofan var tekin samhljóða upp. Í tilkynningu sveitarfélagsins Skagafjarðar er t.a.m. sérstaklega tekið fram að samþykktin taki á gistingu ferðamanna utan skipulagðra tjaldsvæða. Hvar má ég eiginlega tjalda? Sveitarfélögin á Suðurlandi og Norðurlandi Vestra hafa óneitanlega gengið en í 10. gr. reglugerðarinnar um lögreglusamþykktir. Reglugerðin takmarkar bannið við að tjalda við þéttbýli. Nú er þegar óheimilt að tjalda nærri bústöðum manna við alfararleið í byggð án leyfis landeiganda. Ætla mætti að þetta ætti við á flestum stöðum í þéttbýli. Ennfremur kemur fram í 23. gr. náttúruverndarlaga að ef eigandi lands hafi útbúið tjaldsvæði á landi sínu er honum heimilt að beina fólki þangað, og ætla má að tjaldsvæði megi finna í flestu þéttbýli. Takmarkanirnar í lögreglusamþykktum Suðurlands og Norðurlands Vestra eru hins vegar talsvert víðfemarir. Alfararleið í byggð er ekki einungis þéttbýli, heldur þvert á móti, allt það sem ekki eru óbyggðir. Ljóst er að stór hluti lands innan þessara tveggja umdæma falli undir alfararleið í byggð. Því er ekki ljóst hvort takmörkun 12. gr. hér að ofan standist áskilnað náttúruverndarlaga. Eftir stendur því spurningin, hvar má ég eiginlega tjalda? Höfundur er lögfræðingur. Þessi grein er birt í samstarfi við Róm. Rómur er vettvangur fyrir ungt frjálslynt fólk til þess að láta að sér kveða í samfélagsumræðunni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Rómur Mest lesið Þriggja stiga þögn Bjarni Karlsson Skoðun Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson Skoðun Hvers vegna sífellt fleiri sækjast eftir einveru Ingrid Kuhlman Skoðun Nú þarf að gyrða sig í brók Gunnlaugur Stefánsson Skoðun Gegn hernaði hvers konar Gunnar Björgvinsson Skoðun Verndun vatns og stjórn vatnamála Ólafur Arnar Jónsson,Sigurður Guðjónsson Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun Lesblindir og stuðningur í skólum Snævar Ívarsson Skoðun „Stóra fallega frumvarpið“ hans Trump Gunnar Alexander Ólafsson Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun Skoðun Skoðun „Stóra fallega frumvarpið“ hans Trump Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Verndun vatns og stjórn vatnamála Ólafur Arnar Jónsson,Sigurður Guðjónsson skrifar Skoðun Gegn hernaði hvers konar Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Hvers vegna sífellt fleiri sækjast eftir einveru Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Þriggja stiga þögn Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Nú þarf að gyrða sig í brók Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Lesblindir og stuðningur í skólum Snævar Ívarsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun Rýnt í stöðu kvenna með örorkulífeyri Huld Magnúsdóttir skrifar Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar Skoðun Olíuleit á Drekasvæði - tilvistarleit Halldór Reynisson skrifar Skoðun Kosningar í september Guðveig Lind Eyglóardóttir skrifar Skoðun Þegar orkuöflun er sett á ís - dæmið frá Suður-Afríku Hallgrímur Óskarsson skrifar Skoðun Framtíð nemenda í Kópavogi í fyrsta sæti Halla Björg Evans skrifar Skoðun Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson skrifar Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar Skoðun Munar þig um 5-7 milljónir árlega? Jón Pétur Zimzen skrifar Skoðun Keldnaland – fjölmenn hverfi í mótun Þorsteinn R. Hermannsson skrifar Skoðun Eflum traustið Helgi Áss Grétarsson,Marta Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar Skoðun Hver er kjarninn í samfélagi sem selur hjarta sitt? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson skrifar Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson skrifar Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar Skoðun Yfir hverju er verið að brosa? Árni Kristjánsson skrifar Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld sem fjárfestatenglar Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Sjá meira
Senn líður að sumri og margir líklega farnir að huga að útilegum, nú sérstaklega þegar landsmenn eru hvattir til að ferðast innanlands. Sumarið er tíminn til þess að njóta íslenskrar náttúru, og fátt betra til þess að gera það en að sofa í tjaldi á góðviðrisdegi í júni eða júlí. Stóra spurningin er þó, hvar má ég eiginlega tjalda? Vissulega má tjalda á tjaldsvæðum, en í þessu samhengi gleymist almannarétturinn oft. Almannaréttinn má rekja til hugmynda Rómarréttarins um sameiginleg gæði, en í honum felst að tiltekin gæði eigi að vera öllum almenningi til frjálsra afnota og aðgengis. Hefur hann fylgt okkur Íslendingum frá örófi alda og er hans meðal annars getið í Jónsbók. Í réttinum felst m.a. heimild til þess að tjalda, en sá réttur er lögfestur í 22. greinar laga um náttúruvernd („náttúruverndarlög“). Heimildin til að tjalda Heimildin til að tjalda er lögfestur réttur almennings til þess að tjalda á ákveðnum svæðum, almennings að kostnaðarlausu. Segja má að heimildin sé þrískipt, og hægt er að lýsa í stuttu máli með eftirfarandi hætti: Heimild til að tjalda við við alfararleið í byggð Heimilt er að tjalda hefðbundnum viðlegutjöldum til einnar nætur á óræktuðu landi, ef að tjaldsvæði er ekki í næsta nágrenni. Leita skal leyfis landeiganda eða annarrs rétthafa áður en tjaldið er nærri bústöðum manna, og ef tjöldin eru fleiri en þrjú, eða tjaldað sé lengur en til einnar nætur. Heimild til að tjalda við alfararleið í óbyggðum Heimilt er að setja tjalda hefðbundnum viðlegutjöldum við alfararleið í óbyggðum. Heimild til að tjalda utan alfararleiðar Heimilt er að tjalda göngutjöldum nema annað sé tekið fram í sérreglum. Byggð er skilgreind sem þau svæði sem ekki falla undir óbyggðir. Með óbyggðum er að miklu leyti átt við öræfi eða hálendi, eða þau svæði þar sem fólk hefur ekki fasta búsetu og þar sem mannvirki eru ekki til staðar eða eru lítt áberandi. Mikilvægt er að taka fram að hér er einungis átt við hefðbundin viðlegutjöld (og göngutjöld m.t.t. utan alfararleiðar). Náttúruverndarlögin gera greinamun á viðlegutjöldum og öðrum búnaði, s.s. tjaldvögnum, fellihýsum og húsbýlum en slíkum búnaði er talsvert þrengri stakkur sniðinn í lögunum. Takmarkanir á heimildinni til að tjalda Talsvert hefur borið á takmörkunum á heimildinni til að tjalda í lögreglusamþykktum, en í 10. gr. Reglugerðar um lögreglusamþykkir frá 2007 segir: „Eigi má gista í tjöldum, húsbílum, hjólhýsum og tjaldvögnum á almannafæri í þéttbýli utan sérmerktra svæða.” Reglugerðin gildir sem fyrirmynd að lögreglusamþykktum sveitarfélaga og kemur í stað samþykkta í þeim umdæmum sem samþykktir hafa ekki verið settar. Ákvæðið hefur því verið tekið upp í margar lögreglusamþykktir. Árið 2017 var sett ný lögreglusamþykkt á Suðurlandi, en nær hún yfir öll sveitarfélög Suðurlands. Lögreglusamþykktin var fréttaefni, en samþykktin takmarkaði heimildina til að tjalda verulega, og talsvert meira en í reglugerðarákvæðinu hér að ofan. Samkvæmt 12. gr. samþykktarinnar er eftirfarandi óheimilt: „Við alfaraleið í byggð er óheimilt að gista í tjöldum, húsbílum, hjólhýsum, fellihýsum, tjaldvögnum og öðrum sambærilegum búnaði, utan skipulagðra tjaldsvæða.” Tilgangur hinnar nýju lögreglusamþykktar var m.a. að einfalda störf lögreglunnar, með því að samræma reglurnar á Suðurlandi. Einnig var haft eftir formanni Samtaka sunnlenskra sveitarfélaga, að mikið hafði borið á að ferðamenn hefðu verið að tjalda og leggja ferðavögnum á stöðum þar sem slíkt var óheimilt. Enginn greinarmunur er gerður á viðlegutjöldum annars vegar og öðrum búnaði s.s. tjaldvögnum og fellihýsum hins vegar, þrátt fyrir að sá greinamunur sé skýr i náttúruverndarlögum. Sveitarfélögin á Norðurlandi Vestra fylgdu í fótspor Suðurlands árið 2019 og tóku upp eina samþykkt fyrir öll sveitarfélögin þar sem að 12. gr. hér að ofan var tekin samhljóða upp. Í tilkynningu sveitarfélagsins Skagafjarðar er t.a.m. sérstaklega tekið fram að samþykktin taki á gistingu ferðamanna utan skipulagðra tjaldsvæða. Hvar má ég eiginlega tjalda? Sveitarfélögin á Suðurlandi og Norðurlandi Vestra hafa óneitanlega gengið en í 10. gr. reglugerðarinnar um lögreglusamþykktir. Reglugerðin takmarkar bannið við að tjalda við þéttbýli. Nú er þegar óheimilt að tjalda nærri bústöðum manna við alfararleið í byggð án leyfis landeiganda. Ætla mætti að þetta ætti við á flestum stöðum í þéttbýli. Ennfremur kemur fram í 23. gr. náttúruverndarlaga að ef eigandi lands hafi útbúið tjaldsvæði á landi sínu er honum heimilt að beina fólki þangað, og ætla má að tjaldsvæði megi finna í flestu þéttbýli. Takmarkanirnar í lögreglusamþykktum Suðurlands og Norðurlands Vestra eru hins vegar talsvert víðfemarir. Alfararleið í byggð er ekki einungis þéttbýli, heldur þvert á móti, allt það sem ekki eru óbyggðir. Ljóst er að stór hluti lands innan þessara tveggja umdæma falli undir alfararleið í byggð. Því er ekki ljóst hvort takmörkun 12. gr. hér að ofan standist áskilnað náttúruverndarlaga. Eftir stendur því spurningin, hvar má ég eiginlega tjalda? Höfundur er lögfræðingur. Þessi grein er birt í samstarfi við Róm. Rómur er vettvangur fyrir ungt frjálslynt fólk til þess að láta að sér kveða í samfélagsumræðunni.
Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun
Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun
Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar
Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar
Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar
Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar
Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun
Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun