Um 500 dæmi um samráð 29. október 2004 00:01 Með ákvörðun samkeppnisráðs um ólögmætt samráð olíufélaganna lauk umfangsmestu rannsókn sem samkeppnisyfirvöld hafa tekist á hendur. Hún hófst með húsleit í aðalskrifstofum olíufélaganna þann 18. desember 2001, eftir að Samkeppnisstofnun fékk vísbendingu um að ýmis háttsemi félaganna stangaðist á við samkeppnislög. Í húsleitinni var lagt hald á mikið af gögnum og fljótlega komu í ljós sterkar vísbendingar um að olíufélögin hefðu haft með sér samráð um langt skeið. Í niðurstöðu samkeppnisráðs segir að forstjórar félaganna þriggja hafi hist í september 1991 til að koma sér saman um hvaða tilboð félögin ættu að gera vegna útboðs Herjólfs í Vestmannaeyjum á olíuviðskiptum. Á næstu misserum hafi þeir hist nokkrum sinnum og rætt ýmis mál sem vörðuðu verðlagningu, álagningu, tilboð og fleira. Á árunum 1990 til 1993 hafi myndast grunnurinn að því margþætta ólögmæta verðsamráði sem einkenndi reksturinn að minnsta kosti þar til í desember 2001. Til að framkvæma samráðið hafi olíufélögin átt í tíðum og skipulögðum samskiptum sín á milli. Fyrir utan fundi forstjóranna hafi verið skipst á orðsendingum og upplýsingum sem vörðuðu samráð í tölvupósti, símtölum eða símbréfum. Í samantekt Samkeppnisstofnunar, sem er ekki tæmandi, koma fram um 500 tilvik ólögmæts samráðs. Olíufélögin bera því við að vegna ónógrar kynningar á samkeppnislögum hafi stjórnendum þeirra ekki verið ljóst að þeir væru að brjóta samkeppnislög. Þetta stenst ekki skoðun að mati samkeppnisráðs þar sem gögn málsins sýni að skipulega hafi verið reynt að hylma yfir samráðinu. Það hafi meðal annars verið gert með orðsendingum um að menn skyldu eyða tölvupósti eftir lestur. Þá hafi átt að afhenda samráðsgögn "yfir borð" í stað þess að vera með "óþolandi glannaskap" og senda þau með símbréfi. Eldsneytiskostnaður vegur þungt í rekstrarkostnaði ýmissa atvinnugreina og hann nemur um fjórum prósentum af útgjöldum almennings. Að mati samkeppnisráðs höfðu olíufélögin samvinnu um að hækka álagningu í þessum viðskiptum. Félögin hafi einnig haft samvinnu um að draga úr afslætti og leggja gjöld á viðskiptavini. Ýmisskonar annað samráð hafi verið milli félaganna og hafi það gengið svo langt að þau ráðfærðu sig hvert við annað um jólagjafir til starfsmanna og styrki til sjómannadagsins. Í niðurstöðu samkeppnisráðs segir að frá gildistöku samkeppnislaganna árið 1993 hafi olíufélögin haft með sér samráð um gerð tilboða í tengslum við formleg útboð. Þegar viðskiptavinirnir hafi freistast til þess að lækka hjá sér eldsneytiskostnað hafi olíufélögin búið svo um hnútana að tilraunir viðskiptavinanna urðu árangurslitlar. Samráð um gerð tilboða hafi átt að viðhalda markaðskiptingu félaganna og treysta afkomu þeirra. Samkeppnisráð tekur dæmi af Landhelgisgæslunni og Reykjavíkurborg sem áttu í mörg hundruð milljóna króna viðskiptum við olíufélögin. Þau hafi hins vegar komið sér saman um hvaða verð þau myndu bjóða og hvert þeirra fengi söluna. Samkomulag hafi verið um að það félag sem fengi söluna skipti hagnaði af sölunni með hinum olíufélögunum. Samráð sem þetta var meðal annars viðhaft í viðskiptum við ÍSAL, dómsmálaráðuneytið, Vegagerðarina og Norðurál. Olíufélögin gripu til margs konar aðgerða í því skyni að skipta á milli sín markaðnum að mati samkeppnisráðs. Lengst af tímabilinu hafi verið í gildi samningur sem kvað á um að olíufélögin myndu ekki stuðla að né koma á viðbótar sölustöðum né smásöludælum á ákveðnum stöðum nema að fengnu samþykki hinna félaganna. Á grundvelli þessa samnings hafi olíufélögin skipt með sér markaðnum, meðal annars í tengslum við samrekstur bensínstöðva víða um land. Þau hafi séð til þess að ekki kæmi til samkeppni á milli þeirra í tilteknum stöðum og spornað í sameiningu gegn því að viðskiptavinir út á landi nytu afslátta eða lækkaðs verðs þegar tekin var upp sjálfsafgreiðsla á bensínstöðvum. Dæmi um það væri samkomulag um að Skeljungur skyldi sitja einn að rekstri bensínstöðvar í Grindavík um fimm ára skeið. Þá hafi olíufélögin skipt með sér einstökum viðskiptavinum. Sem dæmi eru nefnd fyrirtæki eins og SR-mjöl, útgerðarfélagið Jökull á Raufarhöfn, ÍSAL, og Kísiliðjan. Fréttir Innlent Samráð olíufélaga Mest lesið Fundu lík karlmanns í Reynisfjalli Innlent „Ég hefði bara sagt af mér á staðnum“ Innlent Fjórir í bílnum en enginn við stýrið Innlent Yazan afar létt að vera ekki vísað frá landi Innlent Kona á níræðisaldri sá björninn í þriggja metra fjarlægð Innlent Skerjafjarðarskáldið krefst afsökunarbeiðni – annars fer það í mál Innlent Frambjóðandi Trump lýsti sér sem „svörtum nasista“ á klámsíðu Erlent Eiginmaður íslenskrar konu lét sig hverfa rétt eftir brúðkaupið Innlent Íbúar Springfield klofnir í afstöðu sinni til heimsóknar Trump Erlent „Það er ódýrast og best og fljótlegast að kála þessum dýrum“ Innlent Fleiri fréttir Hinir grunuðu í mansalsmálinu ganga lausir Sveitarfélögin krefja ríkið svara um NPA Norðurlönd dýpka samvinnu í varnarmálum Eiginmaður íslenskrar konu lét sig hverfa rétt eftir brúðkaupið „Það er ódýrast og best og fljótlegast að kála þessum dýrum“ Bein útsending: Birting lýðheilsuvísa í Grindavík Skerjafjarðarskáldið krefst afsökunarbeiðni – annars fer það í mál Húnninn settur í frost þar til hægt verður að stoppa hann upp „Ég hefði bara sagt af mér á staðnum“ Yazan afar létt að vera ekki vísað frá landi Fjórir í bílnum en enginn við stýrið Fundu lík karlmanns í Reynisfjalli Sýknaður af ákæru um manndráp af gáleysi á Akureyri Ákærður fyrir að stinga lækni í kvöldgöngu „Kerfið er algjörlega að bregðast fólkinu“ Vinnuslys töluvert tíðari á Íslandi en í Noregi Áhyggjuefni að innri landamærin séu ekki betur tryggð Dæmi um að fólk hafi fallið frá á meðan beðið er eftir NPA-þjónustu Kona á níræðisaldri sá björninn í þriggja metra fjarlægð Brynjar vill herða upp á mannréttindahugtakinu Hvítabjörninn felldur: Forðaði sér inn og sendi skilaboð á dóttur sína Útilokar ekki að snúa sér að öðrum verkefnum Senda vopnaða menn á svæðið Tilkynnt um ísbjörn og þyrla gæslunnar ræst út Óska eftir myndefni af Krýsuvíkurvegi Rafrettukóngur og eigandi Drekans sakaðir um 740 milljóna brot Nafn mannsins sem lést í vinnuslysi í Árborg „Fatlaða fólkið verður fyrir miskanum“ Hart tekist á um netaveiði í Ölfusá Reyndist ekki faðir stúlknanna Sjá meira
Með ákvörðun samkeppnisráðs um ólögmætt samráð olíufélaganna lauk umfangsmestu rannsókn sem samkeppnisyfirvöld hafa tekist á hendur. Hún hófst með húsleit í aðalskrifstofum olíufélaganna þann 18. desember 2001, eftir að Samkeppnisstofnun fékk vísbendingu um að ýmis háttsemi félaganna stangaðist á við samkeppnislög. Í húsleitinni var lagt hald á mikið af gögnum og fljótlega komu í ljós sterkar vísbendingar um að olíufélögin hefðu haft með sér samráð um langt skeið. Í niðurstöðu samkeppnisráðs segir að forstjórar félaganna þriggja hafi hist í september 1991 til að koma sér saman um hvaða tilboð félögin ættu að gera vegna útboðs Herjólfs í Vestmannaeyjum á olíuviðskiptum. Á næstu misserum hafi þeir hist nokkrum sinnum og rætt ýmis mál sem vörðuðu verðlagningu, álagningu, tilboð og fleira. Á árunum 1990 til 1993 hafi myndast grunnurinn að því margþætta ólögmæta verðsamráði sem einkenndi reksturinn að minnsta kosti þar til í desember 2001. Til að framkvæma samráðið hafi olíufélögin átt í tíðum og skipulögðum samskiptum sín á milli. Fyrir utan fundi forstjóranna hafi verið skipst á orðsendingum og upplýsingum sem vörðuðu samráð í tölvupósti, símtölum eða símbréfum. Í samantekt Samkeppnisstofnunar, sem er ekki tæmandi, koma fram um 500 tilvik ólögmæts samráðs. Olíufélögin bera því við að vegna ónógrar kynningar á samkeppnislögum hafi stjórnendum þeirra ekki verið ljóst að þeir væru að brjóta samkeppnislög. Þetta stenst ekki skoðun að mati samkeppnisráðs þar sem gögn málsins sýni að skipulega hafi verið reynt að hylma yfir samráðinu. Það hafi meðal annars verið gert með orðsendingum um að menn skyldu eyða tölvupósti eftir lestur. Þá hafi átt að afhenda samráðsgögn "yfir borð" í stað þess að vera með "óþolandi glannaskap" og senda þau með símbréfi. Eldsneytiskostnaður vegur þungt í rekstrarkostnaði ýmissa atvinnugreina og hann nemur um fjórum prósentum af útgjöldum almennings. Að mati samkeppnisráðs höfðu olíufélögin samvinnu um að hækka álagningu í þessum viðskiptum. Félögin hafi einnig haft samvinnu um að draga úr afslætti og leggja gjöld á viðskiptavini. Ýmisskonar annað samráð hafi verið milli félaganna og hafi það gengið svo langt að þau ráðfærðu sig hvert við annað um jólagjafir til starfsmanna og styrki til sjómannadagsins. Í niðurstöðu samkeppnisráðs segir að frá gildistöku samkeppnislaganna árið 1993 hafi olíufélögin haft með sér samráð um gerð tilboða í tengslum við formleg útboð. Þegar viðskiptavinirnir hafi freistast til þess að lækka hjá sér eldsneytiskostnað hafi olíufélögin búið svo um hnútana að tilraunir viðskiptavinanna urðu árangurslitlar. Samráð um gerð tilboða hafi átt að viðhalda markaðskiptingu félaganna og treysta afkomu þeirra. Samkeppnisráð tekur dæmi af Landhelgisgæslunni og Reykjavíkurborg sem áttu í mörg hundruð milljóna króna viðskiptum við olíufélögin. Þau hafi hins vegar komið sér saman um hvaða verð þau myndu bjóða og hvert þeirra fengi söluna. Samkomulag hafi verið um að það félag sem fengi söluna skipti hagnaði af sölunni með hinum olíufélögunum. Samráð sem þetta var meðal annars viðhaft í viðskiptum við ÍSAL, dómsmálaráðuneytið, Vegagerðarina og Norðurál. Olíufélögin gripu til margs konar aðgerða í því skyni að skipta á milli sín markaðnum að mati samkeppnisráðs. Lengst af tímabilinu hafi verið í gildi samningur sem kvað á um að olíufélögin myndu ekki stuðla að né koma á viðbótar sölustöðum né smásöludælum á ákveðnum stöðum nema að fengnu samþykki hinna félaganna. Á grundvelli þessa samnings hafi olíufélögin skipt með sér markaðnum, meðal annars í tengslum við samrekstur bensínstöðva víða um land. Þau hafi séð til þess að ekki kæmi til samkeppni á milli þeirra í tilteknum stöðum og spornað í sameiningu gegn því að viðskiptavinir út á landi nytu afslátta eða lækkaðs verðs þegar tekin var upp sjálfsafgreiðsla á bensínstöðvum. Dæmi um það væri samkomulag um að Skeljungur skyldi sitja einn að rekstri bensínstöðvar í Grindavík um fimm ára skeið. Þá hafi olíufélögin skipt með sér einstökum viðskiptavinum. Sem dæmi eru nefnd fyrirtæki eins og SR-mjöl, útgerðarfélagið Jökull á Raufarhöfn, ÍSAL, og Kísiliðjan.
Fréttir Innlent Samráð olíufélaga Mest lesið Fundu lík karlmanns í Reynisfjalli Innlent „Ég hefði bara sagt af mér á staðnum“ Innlent Fjórir í bílnum en enginn við stýrið Innlent Yazan afar létt að vera ekki vísað frá landi Innlent Kona á níræðisaldri sá björninn í þriggja metra fjarlægð Innlent Skerjafjarðarskáldið krefst afsökunarbeiðni – annars fer það í mál Innlent Frambjóðandi Trump lýsti sér sem „svörtum nasista“ á klámsíðu Erlent Eiginmaður íslenskrar konu lét sig hverfa rétt eftir brúðkaupið Innlent Íbúar Springfield klofnir í afstöðu sinni til heimsóknar Trump Erlent „Það er ódýrast og best og fljótlegast að kála þessum dýrum“ Innlent Fleiri fréttir Hinir grunuðu í mansalsmálinu ganga lausir Sveitarfélögin krefja ríkið svara um NPA Norðurlönd dýpka samvinnu í varnarmálum Eiginmaður íslenskrar konu lét sig hverfa rétt eftir brúðkaupið „Það er ódýrast og best og fljótlegast að kála þessum dýrum“ Bein útsending: Birting lýðheilsuvísa í Grindavík Skerjafjarðarskáldið krefst afsökunarbeiðni – annars fer það í mál Húnninn settur í frost þar til hægt verður að stoppa hann upp „Ég hefði bara sagt af mér á staðnum“ Yazan afar létt að vera ekki vísað frá landi Fjórir í bílnum en enginn við stýrið Fundu lík karlmanns í Reynisfjalli Sýknaður af ákæru um manndráp af gáleysi á Akureyri Ákærður fyrir að stinga lækni í kvöldgöngu „Kerfið er algjörlega að bregðast fólkinu“ Vinnuslys töluvert tíðari á Íslandi en í Noregi Áhyggjuefni að innri landamærin séu ekki betur tryggð Dæmi um að fólk hafi fallið frá á meðan beðið er eftir NPA-þjónustu Kona á níræðisaldri sá björninn í þriggja metra fjarlægð Brynjar vill herða upp á mannréttindahugtakinu Hvítabjörninn felldur: Forðaði sér inn og sendi skilaboð á dóttur sína Útilokar ekki að snúa sér að öðrum verkefnum Senda vopnaða menn á svæðið Tilkynnt um ísbjörn og þyrla gæslunnar ræst út Óska eftir myndefni af Krýsuvíkurvegi Rafrettukóngur og eigandi Drekans sakaðir um 740 milljóna brot Nafn mannsins sem lést í vinnuslysi í Árborg „Fatlaða fólkið verður fyrir miskanum“ Hart tekist á um netaveiði í Ölfusá Reyndist ekki faðir stúlknanna Sjá meira