Sprungugos á Reykjanesskaga vart staðið lengur en í viku Sunna Kristín Hilmarsdóttir skrifar 3. mars 2021 10:34 Hraun sem runnið hefur í sprungugosum á Reykjanesskaga þekur um fjórðung af flatarmáli skagans. Vísir/Vilhelm Algengt hraunmagn í sprungugosum sem orðið hafa á Reykjanesskaga er í kringum 0,1 rúmkílómetri í hverju einstöku gosi. Þá hefur hvert gos vart staðið lengur en í viku eða svo þótt þau hafi stundum varað lengur en þá með lítilli framleiðslu og hægri framrás helluhrauna. Þetta kemur fram í nýju svari á Vísindavef Háskóla Íslands við spurningunni „Hversu lengi gæti sprungugos á Reykjanesi staðið yfir?“ Höfundar svarsins eru þeir Kristján Sæmundsson, jarðfræðingur og fyrrverandi deildarstjóri á Orkustofnun, og Magnús Á. Sigurgeirsson, jarðfræðingur. Eins og flestum landsmönnum er eflaust kunnugt hefur mikil jarðskjálftavirkni verið á Reykjanesskaga undanfarna viku eða allt frá því að öflugur jarðskjálfti, 5,7 að stærð, reið þar yfir á miðvikudagsmorgun í síðustu viku. Síðan þá hafa fjölmargir stórir skjálftar mælst á svæðinu sem fundist hafa víða um land. Margir þeirra hafa verið yfir fjórum að stærð og nokkrir til viðbótar yfir fimm. Jarðvísindamenn fylgjast vel með svæðinu og þá sérstaklega merkjum um að eldgos á svæðinu sé mögulega að fara að hefjast. Ástæðan er sú að vísindamennirnir telja líklegustu skýringuna fyrir skjálftunum þá að kvikugangur sé að myndast undir svæðinu þar sem mesta jarðskjálftavirknin hefur verið. Vísindamenn fylgjast vel með skjálftavirkninni á skaganum.Vísir/Vilhelm Sprungugos aðalgosváin Ekki hefur gosið á Reykjanesskaga í 800 ár en undanfarna áratugi hefur mikil jarðfræðivinna farið fram á skaganum. Nákvæm kort hafa til að mynda verið gerð af skaganum og þá er vitað nokkurn veginn hvaða gos eru frá hvaða tíma, hvenær þau urðu, hversu stór þau eru og hversu langt þau runnu, líkt og Magnús Tumi Guðmundsson, prófessor í jarðeðlisfræði, ræddi í viðtali á Vísi í gær. Í svari þeirra Kristjáns og Magnúsar á Vísindavefnum segir að aðalgosváin á Reykjanesskaga stafi af sprungugosum. Hraun frá slíkum gosum þekji um fjórðung af flatarmáli skagans og eru lengstu gígaraðirnar tíu til tuttugu kílómetra langar. „Flest hraunin eru innan við 0,2 rúmkílómetrar, en þau stærstu 0,4-0,5 rúmkílómetrar. Lengst hafa þau runnið um 15 kílómetra frá upptökum, mörg hvert í sjó fram. Skipta má sprungugosum í þrjá gosfasa með tilliti til kvikuframleiðslu og hraunrennslis (sjá töflu),“ segir í svarinu. Umrædda töflu má sjá hér fyrir neðan en hún miðast við hraunin á Reykjanesskaga sem flokkast í flestum tilfellum til lítilla hrauna. Taflan með skýringartexta eins og hún er birt í svarinu á Vísindavefnum. Kvikustrókar í byrjun þegar það gýs eftir endilöngu sprungukerfinu Eins og áður segir hefur algengt hraunmagn í sprungugosum á Reykjanesskaga verið í kringum 0,1 rúmkílómetri í hverju gosi. „Hvert þeirra hefur vart staðið lengur en í viku eða svo, stundum þó lengur, en þá með lítilli framleiðslu og hægri framrás helluhrauna. Mestu sprungugosin gætu hafa varað nokkrar vikur eða jafnvel mánuði. Framleiðslan í hverju gosi er ekki jöfn, heldur mest í upphafi og síðan dregur úr, ef til vill með smáfjörkippum. Reikna má með að fyrstu klukkutímana geti hún verið allt að fimmtíufalt meiri en síðasta sólarhringinn.“ Sprungugosum fylgja síðan kvikustrókar í byrjun og gýs þá eftir endilöngu sprungukerfinu að því er segir í svari Kristjáns og Magnúsar. „Kvikan sprautast eða frussast upp úr gosrásinni, drifin af gasi sem losnar úr henni á uppleið. Það er að miklu leyti vatnsgufa, en einnig koltvíoxíð, brennisteinstvíoxíð, vetni og fleira. Kvikustrókarnir eru oft 30-100 metra háir, en geta þó orðið mun hærri. Kvikan storknar að hluta til í loftinu og fellur þá sem gjall og klepraslettur kringum gígopið. Smæsta sáldrið, fínt gjall og vikur, getur borist nokkra kílómetra frá upptökum. Á Reykjanesskaga hefur það fundist einn til tvo kílómetra frá gígum. Gasið berst aftur á móti til lofts og myndar bláleita móðu sem liggur yfir gosstöðvunum og nágrenni þeirra.“ Eldgos og jarðhræringar Jarðhræringar á Reykjanesi Mest lesið Fundu lík karlmanns í Reynisfjalli Innlent Frambjóðandi Trump lýsti sér sem „svörtum nasista“ á klámsíðu Erlent Fjórir í bílnum en enginn við stýrið Innlent Sýknaður af ákæru um manndráp af gáleysi á Akureyri Innlent Kona á níræðisaldri sá björninn í þriggja metra fjarlægð Innlent Ákærður fyrir að stinga lækni í kvöldgöngu Innlent Yazan afar létt að vera ekki vísað frá landi Innlent Ísraelar gera umfangsmiklar loftárásir á skotmörk í Líbanon Erlent Áhyggjuefni að innri landamærin séu ekki betur tryggð Innlent „Kerfið er algjörlega að bregðast fólkinu“ Innlent Fleiri fréttir Yazan afar létt að vera ekki vísað frá landi Fjórir í bílnum en enginn við stýrið Fundu lík karlmanns í Reynisfjalli Sýknaður af ákæru um manndráp af gáleysi á Akureyri Ákærður fyrir að stinga lækni í kvöldgöngu „Kerfið er algjörlega að bregðast fólkinu“ Vinnuslys töluvert tíðari á Íslandi en í Noregi Áhyggjuefni að innri landamærin séu ekki betur tryggð Dæmi um að fólk hafi fallið frá á meðan beðið er eftir NPA-þjónustu Kona á níræðisaldri sá björninn í þriggja metra fjarlægð Brynjar vill herða upp á mannréttindahugtakinu Hvítabjörninn felldur: Forðaði sér inn og sendi skilaboð á dóttur sína Útilokar ekki að snúa sér að öðrum verkefnum Senda vopnaða menn á svæðið Tilkynnt um ísbjörn og þyrla gæslunnar ræst út Óska eftir myndefni af Krýsuvíkurvegi Rafrettukóngur og eigandi Drekans sakaðir um 740 milljóna brot Nafn mannsins sem lést í vinnuslysi í Árborg „Fatlaða fólkið verður fyrir miskanum“ Hart tekist á um netaveiði í Ölfusá Reyndist ekki faðir stúlknanna Boða til kyrrðarstundar því íslenskt samfélag standi á krossgötum Engar ábendingar borist þrátt fyrir ákall Ríki og sveitarfélög benda á hvort annað varðandi NPA Útlendingum á Íslandi fjölgar hratt Brynjar snýr sér að mannréttindamálum Almenn ánægja með nýtt útlit Alþingis Brynjar segir af sér Forsætisráðherra mætir fyrstur manna í Samtalið Sjálfsagt að skoða að semja við önnur ríki um að hýsa erlenda fanga Sjá meira
Þetta kemur fram í nýju svari á Vísindavef Háskóla Íslands við spurningunni „Hversu lengi gæti sprungugos á Reykjanesi staðið yfir?“ Höfundar svarsins eru þeir Kristján Sæmundsson, jarðfræðingur og fyrrverandi deildarstjóri á Orkustofnun, og Magnús Á. Sigurgeirsson, jarðfræðingur. Eins og flestum landsmönnum er eflaust kunnugt hefur mikil jarðskjálftavirkni verið á Reykjanesskaga undanfarna viku eða allt frá því að öflugur jarðskjálfti, 5,7 að stærð, reið þar yfir á miðvikudagsmorgun í síðustu viku. Síðan þá hafa fjölmargir stórir skjálftar mælst á svæðinu sem fundist hafa víða um land. Margir þeirra hafa verið yfir fjórum að stærð og nokkrir til viðbótar yfir fimm. Jarðvísindamenn fylgjast vel með svæðinu og þá sérstaklega merkjum um að eldgos á svæðinu sé mögulega að fara að hefjast. Ástæðan er sú að vísindamennirnir telja líklegustu skýringuna fyrir skjálftunum þá að kvikugangur sé að myndast undir svæðinu þar sem mesta jarðskjálftavirknin hefur verið. Vísindamenn fylgjast vel með skjálftavirkninni á skaganum.Vísir/Vilhelm Sprungugos aðalgosváin Ekki hefur gosið á Reykjanesskaga í 800 ár en undanfarna áratugi hefur mikil jarðfræðivinna farið fram á skaganum. Nákvæm kort hafa til að mynda verið gerð af skaganum og þá er vitað nokkurn veginn hvaða gos eru frá hvaða tíma, hvenær þau urðu, hversu stór þau eru og hversu langt þau runnu, líkt og Magnús Tumi Guðmundsson, prófessor í jarðeðlisfræði, ræddi í viðtali á Vísi í gær. Í svari þeirra Kristjáns og Magnúsar á Vísindavefnum segir að aðalgosváin á Reykjanesskaga stafi af sprungugosum. Hraun frá slíkum gosum þekji um fjórðung af flatarmáli skagans og eru lengstu gígaraðirnar tíu til tuttugu kílómetra langar. „Flest hraunin eru innan við 0,2 rúmkílómetrar, en þau stærstu 0,4-0,5 rúmkílómetrar. Lengst hafa þau runnið um 15 kílómetra frá upptökum, mörg hvert í sjó fram. Skipta má sprungugosum í þrjá gosfasa með tilliti til kvikuframleiðslu og hraunrennslis (sjá töflu),“ segir í svarinu. Umrædda töflu má sjá hér fyrir neðan en hún miðast við hraunin á Reykjanesskaga sem flokkast í flestum tilfellum til lítilla hrauna. Taflan með skýringartexta eins og hún er birt í svarinu á Vísindavefnum. Kvikustrókar í byrjun þegar það gýs eftir endilöngu sprungukerfinu Eins og áður segir hefur algengt hraunmagn í sprungugosum á Reykjanesskaga verið í kringum 0,1 rúmkílómetri í hverju gosi. „Hvert þeirra hefur vart staðið lengur en í viku eða svo, stundum þó lengur, en þá með lítilli framleiðslu og hægri framrás helluhrauna. Mestu sprungugosin gætu hafa varað nokkrar vikur eða jafnvel mánuði. Framleiðslan í hverju gosi er ekki jöfn, heldur mest í upphafi og síðan dregur úr, ef til vill með smáfjörkippum. Reikna má með að fyrstu klukkutímana geti hún verið allt að fimmtíufalt meiri en síðasta sólarhringinn.“ Sprungugosum fylgja síðan kvikustrókar í byrjun og gýs þá eftir endilöngu sprungukerfinu að því er segir í svari Kristjáns og Magnúsar. „Kvikan sprautast eða frussast upp úr gosrásinni, drifin af gasi sem losnar úr henni á uppleið. Það er að miklu leyti vatnsgufa, en einnig koltvíoxíð, brennisteinstvíoxíð, vetni og fleira. Kvikustrókarnir eru oft 30-100 metra háir, en geta þó orðið mun hærri. Kvikan storknar að hluta til í loftinu og fellur þá sem gjall og klepraslettur kringum gígopið. Smæsta sáldrið, fínt gjall og vikur, getur borist nokkra kílómetra frá upptökum. Á Reykjanesskaga hefur það fundist einn til tvo kílómetra frá gígum. Gasið berst aftur á móti til lofts og myndar bláleita móðu sem liggur yfir gosstöðvunum og nágrenni þeirra.“
Eldgos og jarðhræringar Jarðhræringar á Reykjanesi Mest lesið Fundu lík karlmanns í Reynisfjalli Innlent Frambjóðandi Trump lýsti sér sem „svörtum nasista“ á klámsíðu Erlent Fjórir í bílnum en enginn við stýrið Innlent Sýknaður af ákæru um manndráp af gáleysi á Akureyri Innlent Kona á níræðisaldri sá björninn í þriggja metra fjarlægð Innlent Ákærður fyrir að stinga lækni í kvöldgöngu Innlent Yazan afar létt að vera ekki vísað frá landi Innlent Ísraelar gera umfangsmiklar loftárásir á skotmörk í Líbanon Erlent Áhyggjuefni að innri landamærin séu ekki betur tryggð Innlent „Kerfið er algjörlega að bregðast fólkinu“ Innlent Fleiri fréttir Yazan afar létt að vera ekki vísað frá landi Fjórir í bílnum en enginn við stýrið Fundu lík karlmanns í Reynisfjalli Sýknaður af ákæru um manndráp af gáleysi á Akureyri Ákærður fyrir að stinga lækni í kvöldgöngu „Kerfið er algjörlega að bregðast fólkinu“ Vinnuslys töluvert tíðari á Íslandi en í Noregi Áhyggjuefni að innri landamærin séu ekki betur tryggð Dæmi um að fólk hafi fallið frá á meðan beðið er eftir NPA-þjónustu Kona á níræðisaldri sá björninn í þriggja metra fjarlægð Brynjar vill herða upp á mannréttindahugtakinu Hvítabjörninn felldur: Forðaði sér inn og sendi skilaboð á dóttur sína Útilokar ekki að snúa sér að öðrum verkefnum Senda vopnaða menn á svæðið Tilkynnt um ísbjörn og þyrla gæslunnar ræst út Óska eftir myndefni af Krýsuvíkurvegi Rafrettukóngur og eigandi Drekans sakaðir um 740 milljóna brot Nafn mannsins sem lést í vinnuslysi í Árborg „Fatlaða fólkið verður fyrir miskanum“ Hart tekist á um netaveiði í Ölfusá Reyndist ekki faðir stúlknanna Boða til kyrrðarstundar því íslenskt samfélag standi á krossgötum Engar ábendingar borist þrátt fyrir ákall Ríki og sveitarfélög benda á hvort annað varðandi NPA Útlendingum á Íslandi fjölgar hratt Brynjar snýr sér að mannréttindamálum Almenn ánægja með nýtt útlit Alþingis Brynjar segir af sér Forsætisráðherra mætir fyrstur manna í Samtalið Sjálfsagt að skoða að semja við önnur ríki um að hýsa erlenda fanga Sjá meira