Sökudólgar og blórabögglar Hannes Hólmsteinn Gissurarson skrifar 12. desember 2008 06:00 Rækileg rannsókn hlýtur að fara fram á aðdraganda íslenska bankahrunsins, eins og Davíð Oddsson krafðist á Viðskiptaþingi á dögunum. Erfitt er að fela hana íslenskum mönnum vegna návígis og tengsla. Ef rannsóknin leiðir í ljós lögbrot, mistök eða stórfelld og vítavert gáleysi, ber að bregðast við samkvæmt því, höfða mál gegn lögbrjótum og víkja þeim, sem mistök gerðu eða voru sekir um gáleysi. Eftir slíka rannsókn geta kjósendur metið ábyrgð stjórnmálamanna, fremur en við æsingar síðustu vikna. Hins vegar gleymist að örlagavaldar hrunsins voru flestir utan landsteina. Lánsfjárkreppan er alþjóðleg. Í öðru lagi vildu seðlabankar í öðrum EES-löndum ekki liðsinna Íslendingum þegar á reyndi. Í þriðja lagi gerði Gordon Brown endanlega út af við íslensku bankana með beitingu hryðjuverkalaga. Sumir, sem æsingamenn nefna til sögu, eru frekar blórabögglar en sökudólgar. Einn blóraböggullinn er Seðlabanki Íslands. Vitaskuld má deila um peningastefnu hans frá 2001, en óvíst er að önnur peningastefna hefði afstýrt vandanum. Ekki hefur orðið bankahrun í Nýja-Sjálandi, sem fylgdi sömu peningastefnu. Ákvörðunin um að leggja hlutafé í Glitni í stað þess að veita honum lán hefur einnig verið nefnd. Það ákvað ríkisstjórnin, ekki seðlabankinn. En þeir, sem skoðað hafa málið, vita að það hefði verið óðs manns æði að lána bankanum 80 milljarða af almannafé. Þá segja sumir, að seðlabankinn íslenski hafi vanrækt að standa vörð um fjármálalegan stöðugleika. En Davíð Oddsson varaði hvað eftir annað við miklum skuldum bankanna erlendis síðustu tvö árin fyrir bankahrunið, þótt hann gæti auðvitað ekki talað á þann veg opinberlega og leitt yfir þá áhlaup. Ég get sjálfur borið vitni um ótal viðvaranir og ábendingar Davíðs, auk þess sem næg önnur gögn eru til um þau. Annar blóraböggullinn er Íslendingar sjálfir. Sagt er að þeir hafi eytt of miklu. Velmegun þeirra hafa verið í krafti greiðslukorta. Þetta er hæpið. Íslendingar spöruðu talsvert meira en aðrar þjóðir á tveimur sviðum. Þeir áttu flestir húsnæði sitt sjálfir og greiddu hátt hlutfall launa í lífeyrissjóði. Þess vegna var ekki óeðlilegt, að þeir notuðu afganginn af tekjunum til að njóta lífsins. Hefðu bankarnir látið sér nægja útlán hér á landi þá hefðu þeir ekki hrunið. Hér er komið að hinum íslenska þætti bankahrunsins og verðugu rannsóknarefni. Íslensku bankarnir höfðu tekið stór lán erlendis í því skyni að endurlána nokkrum íslenskum auðjöfrum. Hvernig stendur á því að þessir auðjöfrar gátu safnað í bönkunum þúsund milljarða skuldum, sem þeir notuðu ekki aðeins í lystisnekkjur sínar og einkaþotur, heldur líka í margvísleg kostnaðarsöm ævintýri erlendis? Hvers vegna veittu fjölmiðlar, embættismenn og stjórnmálamenn þeim ekki aðhald? Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hannes Hólmsteinn Gissurarson Mest lesið Þar sem gervigreind er raunverulega að breyta öllu Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun
Rækileg rannsókn hlýtur að fara fram á aðdraganda íslenska bankahrunsins, eins og Davíð Oddsson krafðist á Viðskiptaþingi á dögunum. Erfitt er að fela hana íslenskum mönnum vegna návígis og tengsla. Ef rannsóknin leiðir í ljós lögbrot, mistök eða stórfelld og vítavert gáleysi, ber að bregðast við samkvæmt því, höfða mál gegn lögbrjótum og víkja þeim, sem mistök gerðu eða voru sekir um gáleysi. Eftir slíka rannsókn geta kjósendur metið ábyrgð stjórnmálamanna, fremur en við æsingar síðustu vikna. Hins vegar gleymist að örlagavaldar hrunsins voru flestir utan landsteina. Lánsfjárkreppan er alþjóðleg. Í öðru lagi vildu seðlabankar í öðrum EES-löndum ekki liðsinna Íslendingum þegar á reyndi. Í þriðja lagi gerði Gordon Brown endanlega út af við íslensku bankana með beitingu hryðjuverkalaga. Sumir, sem æsingamenn nefna til sögu, eru frekar blórabögglar en sökudólgar. Einn blóraböggullinn er Seðlabanki Íslands. Vitaskuld má deila um peningastefnu hans frá 2001, en óvíst er að önnur peningastefna hefði afstýrt vandanum. Ekki hefur orðið bankahrun í Nýja-Sjálandi, sem fylgdi sömu peningastefnu. Ákvörðunin um að leggja hlutafé í Glitni í stað þess að veita honum lán hefur einnig verið nefnd. Það ákvað ríkisstjórnin, ekki seðlabankinn. En þeir, sem skoðað hafa málið, vita að það hefði verið óðs manns æði að lána bankanum 80 milljarða af almannafé. Þá segja sumir, að seðlabankinn íslenski hafi vanrækt að standa vörð um fjármálalegan stöðugleika. En Davíð Oddsson varaði hvað eftir annað við miklum skuldum bankanna erlendis síðustu tvö árin fyrir bankahrunið, þótt hann gæti auðvitað ekki talað á þann veg opinberlega og leitt yfir þá áhlaup. Ég get sjálfur borið vitni um ótal viðvaranir og ábendingar Davíðs, auk þess sem næg önnur gögn eru til um þau. Annar blóraböggullinn er Íslendingar sjálfir. Sagt er að þeir hafi eytt of miklu. Velmegun þeirra hafa verið í krafti greiðslukorta. Þetta er hæpið. Íslendingar spöruðu talsvert meira en aðrar þjóðir á tveimur sviðum. Þeir áttu flestir húsnæði sitt sjálfir og greiddu hátt hlutfall launa í lífeyrissjóði. Þess vegna var ekki óeðlilegt, að þeir notuðu afganginn af tekjunum til að njóta lífsins. Hefðu bankarnir látið sér nægja útlán hér á landi þá hefðu þeir ekki hrunið. Hér er komið að hinum íslenska þætti bankahrunsins og verðugu rannsóknarefni. Íslensku bankarnir höfðu tekið stór lán erlendis í því skyni að endurlána nokkrum íslenskum auðjöfrum. Hvernig stendur á því að þessir auðjöfrar gátu safnað í bönkunum þúsund milljarða skuldum, sem þeir notuðu ekki aðeins í lystisnekkjur sínar og einkaþotur, heldur líka í margvísleg kostnaðarsöm ævintýri erlendis? Hvers vegna veittu fjölmiðlar, embættismenn og stjórnmálamenn þeim ekki aðhald?
Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun
Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun
Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson Skoðun
Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson Skoðun
Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun
Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun
Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson Skoðun
Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson Skoðun